Köy enstitülerinin kapatılması, Türkiye'nin eğitim tarihinde önemli bir mesele olarak karşımıza çıkıyor. Ancak pek çok kişi, bu kararın alınmasında etkili olan faktörleri ve Köy Enstitülerinin fikir babasının kim olduğunu merak ediyor. Bu yazıda, Köy Enstitülerinin kapanışına yol açan süreci detaylı bir şekilde ele alacak ve enstitülerin ideolojik temellerini atan ismi tanıyacağız. Öyleyse, Türkiye'nin eğitimdeki bu önemli dönemini daha yakından keşfetmek için bu yazının devamını okumaya davetlisiniz.
Köy enstitülerini kim kapattı?
1946-1947 eğitim yılında, CHP döneminde köy enstitüleri kapatılmaya başlandı. Bu dönemde, İsmet İnönü tarafından atanan CHP'li Reşat Şemsettin Sirer Milli Eğitim Bakanı oldu. Eğitim kurumlarında büyük değişiklikler yaşandı. Köy enstitülerine öğretmen yetiştiren Yüksek Köy Enstitüsü bölümü 27 Kasım 1947'de, eğitmen kursları ise 28 Haziran 1948'de kapatıldı. Bakan Sirer döneminde, köy enstitülerinin üretime dayalı eğitim sistemi yerine tüketime dayalı köy öğretmen okulları açıldı. Bazı köy enstitüleri kapatıldı ve öğrencilerin dallarda ustalaşma ve gelişme uygulaması da kaldırıldı. Yeni düzenle birlikte, 1946 öncesindeki köy enstitüsü mezunlarıyla ilişki kesildi. Sirer, köy enstitülerinin başarılı olacağına inanmıyordu ve bunu İsmet İnönü ile paylaştı. Köy Enstitüleri'nin yerini alan Köy Öğretmen Okulları ise 1954 yılında Demokrat Parti iktidarı döneminde kapatıldı.
Köy enstitüleri neden kapatıldı?
1945 yılında II. Dünya Savaşı'nın sonlarına gelindiğinde, Sovyetler Birliği lideri Stalin'in Türkiye'den Kars, Artvin ve Ardahan'ı ve Boğazlar'da askeri üs kurma talebi, Millî Şef'i ABD'den destek talep etmeye yöneltti. ABD, destek vermeye hazır olduğunu belirterek Truman Doktrini kapsamında finansal yardım sağladı. Ancak bunun karşılığında, Türkiye'de demokratik bir düzenin tesisi için serbest seçimlerin yanı sıra Millî Şeflik'in sonlandırılması ve "5 yıllık kalkınma planları" ile "Köy Enstitüleri" gibi uygulamaların kaldırılması istendi. 1946'da, hükümetin seçimleri kaybetme endişesiyle, CHP içinden gelen muhalif milletvekillerinin liderliğindeki organize muhalefetin etkisiyle, kuruluş amacından uzaklaşan değişiklikler yapıldı. "İş için iş içinde eğitim" ilkesinden uzaklaşma süreci hız kazandı. Demokrat Parti iktidara gelmeden önce, CHP döneminde birçok köy enstitüsü kapatıldı ve öğretmen okullarına dönüştürüldü. Cumhuriyet Halk Partisi içinden çıkan muhalif kesim, Köylüyü Topraklandırma Yasası'na karşı çıkarak Demokrat Parti'yi kurdu. Son köy enstitülerinin kapatılmasıyla ilgili tartışmalarda, Atatürk Devrimleri'ne karşı olanların bir karşı devrim hareketi başlattığı iddia edildi. 1945'te komünistlerin ve dinsizlerin yetiştiği fuhuş yuvaları olarak itham ettiği köy enstitüleri, eleştiri ve saldırı kampanyalarına maruz kaldı. Ancak, parlamentoda, köy enstitüsü mezunlarının Atatürk'ü temsil ettiği vurgusu yapıldı. Kapatılan köy enstitülerine yönelik eleştiriler, öğrencilerin tek tip üniforma giymesi, öğrencilerin yönetimde etkin rol alması ve komünistlik suçlamaları gibi birkaç ana başlık altında toplandı. Bu eleştiriler, polis baskınlarına ve köylülerin zorunlu olarak okul ve enstitü inşaatlarına katılmasına yol açtı. Köy öğretmenleri, toprak ağalarıyla yaşadıkları sorunlar nedeniyle Ankara'ya baskı yapmalarıyla karşı karşıya kaldı.
Köy Enstitülerinin fikir babası kimdir?
Kurtuluş Savaşı'nın ardından, vatandaşların sadece %3-4'ü okuma yazma bilgisine sahipti. Büyük bir çoğunluğu, %80'i, köylerde yaşıyordu. Mustafa Kemal Atatürk, Köy Enstitüleri'nin kuruluşunu öngören yasaları ilk kez kabul ettirdi. Bu çerçevede, askerlik hizmetini tamamlamış olan erlerden köy öğretmenleri yetiştirilip, köylerine öğretmen olarak gönderilmesi önerisini ortaya attı ve bu proje hayata geçirildi.
