Renkleri ve desenleriyle sadece bir oyuncağın ötesinde olan Matruşka bebekleri, Rus kültürünün zengin bir parçasını temsil ediyor. Ancak, pek çok kişi bu figürlerin ardındaki hikayeyi bilmek istiyor. Matruşka nedir? Matruşka bebeklerinin hikayesi nedir? İşte bu eşsiz oyuncakların geçmişi ve anlamı hakkında ilginç detaylar haberimizde yer alıyor...
Matruşka nedir?
Matruşka, Rusya'nın özgün bir mirası olan oyuncak bebeklerin adıdır. Rusça'da "матрёшка" olarak bilinen bu oyuncaklar, iç içe geçmiş bir dizi bebekten oluşur ve genellikle el yapımıdır.
Matruşka bebekler, iç içe geçmiş ahşap bebek figürleridir. İlk olarak Sergiev Posad Oyuncak Müzesi'nde sergilenen bu bebekler, genellikle sekiz bebekten oluşur ve en büyüğünün elinde bir horoz bulunur. Bebeklerin içindeki sıralama genellikle bir kundaklı bebekle başlar ve giderek büyüyen erkek ve kız figürleriyle devam eder. Geleneksel olarak, matruşka bebekler, Rus kadını sembolize eden iri ve güçlü figürlerdir ve genellikle sarafan adı verilen geleneksel Rus kıyafetleriyle boyanmışlardır. Ayrıca, Rus liderleri, masal kahramanları ve çizgi film karakterlerini tasvir eden matruşka bebekleri de bulunmaktadır.
Matruşka bebekler genellikle ahşaptan yapılır ve el işçiliğiyle üretilirler. İç içe geçmiş bebeklerin sayısı genellikle beş veya yedi olmasına rağmen, özel isteklere bağlı olarak daha büyük boyutlarda olanları da üretilebilir. Üretiminde genellikle ıhlamur ağacı kullanılır, ancak bazen kızılağaç veya huş gibi diğer yumuşak ağaçlar da tercih edilir.
Matruşka bebeklerin kökeni, 19. yüzyılda Rusya'da ortaya çıktığı düşünülmektedir. İlk kez Abramtsevo Malikanesi'nde tasarlanan ve üretilen bu bebekler, 1900'de Paris Uluslararası Sergisi'nde sergilendikten sonra dünya çapında tanınmıştır. Günümüzde, matruşka bebekleri Rusya'nın çeşitli yerlerinde seri üretimi yapılmaktadır ve bu bebekler Rusya'nın kültürel mirasının önemli bir parçası olarak kabul edilmektedir.
Matruşka, sadece bir oyuncak değil, aynı zamanda çocukların motor becerilerinin gelişimine katkı sağlayan ve sayı, renk ve eşleştirme becerilerini geliştiren eğitici bir oyuncaktır. Rus halkının geleneksel sanat ve el işçiliğinin bir simgesi olan matruşka bebekleri, bugün hala popülerliğini korumaktadır ve dünya genelinde birçok kişi tarafından koleksiyon ve hediyelik eşya olarak tercih edilmektedir.
Matruşka bebeklerinin hikayesi nedir?
Matruşka, Rus yapımı bir oyuncak türüdür. Ahşaptan yapılan ve çeşitli renk ve şekillerde boyanan kadın figürlerini açtıkça içinden bir yenisi çıkar. Ruslara ait hediyelik eşya denince akla ilk gelen şüphesiz bu oyuncaklardır. Hem oymacılık hem de sanat açısından Rusya’nın ruhu olan bu bebekler, 3 ila 15 parçadan oluşabilir.
Matruşkaların ortaya nasıl çıktığı ile ilgili anlatılagelen birçok hikâye vardır. Bunlardan en bilineni, bebeklerin 1890’lı yıllarda Moskova yakınlarındaki Abrentsevo çocuk eğitim atölyesinde ortaya çıktığına dair olanıdır. Atölyenin sahibi Sava Mamontov, kendini sanata adamış, tüccar, basımcı ve tercümandır. 19. Yüzyıl Rusya’sı da büyük bir ekonomik ve kültürel gelişim içindedir. Yeni akımlar yaratan birçok sanatçı yetişmektedir. Bir çok meşhur ve yetenekli Rus sanatçı da yerel oymacılar ile birlikte Sava Mamontov’ın atölyesinde çalışmaktadır. Mamontov’un tek amacı Rus stilinde yeni bir şeyler yaratmaktır.
Bir cumartesi günü yapılan geleneksel toplantılardan birinde, Mamontov, Japon Budist bilge Fukurama’nın Honşu Adası’ndan getirilen iç içe gelmiş ahşap figürlerini görür. Mamontov’un yanında yetişen sanatçılardan biri olan Sergey Malyutin de bu figürlerin bir benzerini yapmaya karar verir. Malyutin’in matruşkası 8 bebekten oluşmaktadır. En büyük bebek elinde bir horoz tutan ve geleneksel kıyafetler giyen bir annedir. Sonraki bebekler kızlar ve bir de erkek çocuğundan oluşmaktadır. En küçük bebek is kundağındaki bir bebektir. O dönemde oldukça beğenilen bir isim olan Matryona ve daha sevimli versiyonu olan Matryoshka da bebeklere konan isim olur.
Mamontov’un eşi 1990’da Paris’te yapılan bir gösteride sergiler ve bebekler büyük ilgi görürler. Kısa zamanda Rusya’nın çeşitli bölgelerinde üretimine başlanır ve dünyanın dört bir köşesine dağıtımı yapılır.
Matruşka bebekleri genelde aynı temalara sahiptirler. Üzerinde geleneksel kıyafetler olan, iri ve güçlü görünen anne figürleri resmedilir. Zaten bebeklerin isimlerinin kökeni de Matryona isminin kökeninde bulunan Latince ‘mater’ kelimesine bağlıdır. Bu kelime anne anlamına gelir. Matruşkalar da anneliğin, sağlığın ve doğurganlığın sembolüdür.
Nadir de olsa matruşka bebeklerinin Sovyet birliği liderlerinin şekline girdiği de görülür. 1990’larda, Sovyet Birliği’nin yıkılmasının ardından bu matruşkalar bir hayli ilgi görmüştür. En yaygın olan olan dizilim Mikhail Gorbachev ile başlar ardından Leonid Brezhnev, Nikita Khrushchev, Josef Stalin ile devam eder ve en son olarak minik Vladimir Lenin ile biter.
Genelde matruşka bebeklerinin hep tek sayılardan oluşmasının bir sebebi vardır. Bu da, Rusların tek sayıların uğuruna inanmalarından ileri gelir.
