Türkiye'de bedelli askerlik süreci, gençlerin büyük ilgisini çeken ve birçok adayın gözünde önemli bir dönemeç olarak kabul ediliyor. Ancak bedelli askerlik müracaatı için gerekli sağlık raporunun ne zaman sisteme düştüğü, başvuru şartları ve istenen belgeler gibi detaylar, adayların kafasında soru işaretleri oluşturuyor. Bu aşamada, bedelli askerlik sürecine dair sağlık raporunun sisteme düşme zamanlaması ve başvuru belgeleri, adayların merakla beklediği kritik konular arasında yer alıyor.
Bedelli askerlik sağlık raporu sisteme ne zaman düşer?
Askere gitme sürecindeki sağlık muayeneleri ve onayları oldukça kapsamlı bir prosedüre dayanır. Muayene süreci, kişinin kayıtlı olduğu aile hekiminden veya sağlık merkezlerinden başlar ve yapılan muayenelerde bireylerin sağlık durumu, beyanları ve varsa mevcut sağlık raporları göz önünde bulundurulur. Ancak muayene süreci, yükümlülerin askerliğe elverişlilik durumu hakkında kesin bir sonuç vermez. Özellikle ileri tetkik gerektiren durumlarda, belirli hastalıkların tespiti için sevkler sağlanır ve bu süreç oldukça titiz bir şekilde yürütülür. Muayene sonuçları, Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği'nde belirtilen listelere göre karara bağlanır ve bu kararlar Sağlık Bakanlığı tarafından onaylandıktan sonra kesinleşir. Bu süreç, yükümlülerin askerlik için elverişlilik durumunu belirlemede temel bir adım olup, titizlikle yürütülmektedir.
Yoklama süreci, askerlik statüsünü belirlemede oldukça önemli bir aşamadır. Bu süreçte adaylar, üç farklı kategoride değerlendirilir: askerliğe elverişli olanlar, geçici rahatsızlığı olanlar ve askerliğe elverişli olmayanlar. Askerliğe elverişli olmayanlar silahaltına alınmazlar. Geçici rahatsızlığı olan adaylar ise sağlık durumlarındaki geçici sorunların sonrasında yapılacak muayeneler sonucunda askerlik için elverişli olup olmadıkları belirlenir. Yoklama sonucunda askerliğe elverişli olan adaylar ise eğitim seviyelerine göre yedek subay aday adayı, yedek astsubay aday adayı veya er statüsünde sınıflandırılır. Bu aşamada yapılan değerlendirmeler, adayların askerlik hizmetine uygun statülerini belirlemede önemli bir rol oynar.
Yurt dışında yaşayan vatandaşların askerlik yoklama süreçleri, sağlık muayeneleri ve onay işlemleri oldukça titiz bir şekilde yürütülür. Bu kapsamda:
Yurt dışındaki vatandaşların sağlık muayeneleri, Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği'ne uygun bir şekilde gerçekleştirilir.
Sağlık muayeneleri, adayın sağlık durumuna bağlı olarak yabancı ülkenin sağlık mevzuatına uygun resmi sağlık kuruluşlarında yapılır. Bu muayenelerin sonuçları, askerlik yoklama sağlık belgesi olarak ilgili askerlik şubesine iletilir.
Askerlik hizmetini yerine getiremeyecek sağlık sorunları olduğunu bildirenlerin raporları da yine yabancı ülkenin sağlık mevzuatına uygun sağlık kuruluşlarınca hazırlanarak Türk Konsoloslukları aracılığıyla Milli Savunma Bakanlığı'na iletilir. Bu raporlar, Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği'ne göre incelenir ve uygun sağlık kararı ile onaylanır.
Yurt dışındaki adaylardan sağlık durumları hakkında ayrıca beyan alınmaz. Ancak yurt içindeki sağlık kuruluşlarına sevk edilmesi gereken adayların sağlık durumlarına ilişkin beyanları alınır.
Askerlik hizmetini yerine getirmekte olanlar ile firar, izin ihlali veya eksik hizmet durumundakilerin yurt dışında sağlık muayeneleri gerçekleştirilmez ve bu muayeneler geçerli kabul edilmez.
Yurt dışında düzenlenen sağlık raporlarına itiraz durumları, yurt içindeki yetkili sağlık kuruluşlarında sonuçlandırılır. Bu süreçler, yurt dışında yaşayan vatandaşların askerlikle ilgili sağlık muayene ve onay süreçlerinin detaylı bir şekilde yönetilmesini sağlar.
Engelli sağlık durumu olan vatandaşların askerlikle ilgili süreçleri, raporlarının türü ve süresine göre belirleniyor:
Elektronik ortamda mevcut raporlarını almak isteyen veya raporlarını askerlik şubesine ulaştırmak isteyen engelli bireyler, e-Devlet üzerinden rızalarını vererek veya bir yakını aracılığıyla raporlarını şubeye göndererek yoklama işlemlerini bu raporlar üzerinden tamamlayabilirler.
Ancak raporların süre bakımından sürekli veya süresiz olması, bağımlılık derecesinin kısmi veya tam bağımlı ve ağır engelli kararlı rapor olması gerekiyor. Bu kriterlere uymayan raporlarla yoklama işlemleri sonuçlandırılamaz. Bu durumdaki kişilerin en yakın askerlik şubesine müracaat etmesi veya e-Devlet üzerinden işlemlerini başlatması gerekiyor.
Engel durumunu bildiren geçerli sağlık kurulu raporu olanların bu raporları askerliğe elverişli olup olmadıklarının tespiti için ilgili Bakanlık tarafından incelenir. Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği esaslarına göre yapılan inceleme sonucunda raporlar:
a. Askerliğe elverişlidir,
b. Askerliğe elverişli değildir,
c. Ertesi yıla bırakma,
ç. Sevk geciktirmesi,
d. Rapor tanzim etmeye etkili en yakın sağlık kuruluşunda muayenesi uygundur,
kararlarından biri ile onaylanarak yükümlünün nüfusa kayıtlı olduğu askerlik şubesine gönderilir.
Yatalak veya bakıma ihtiyacı olan ancak engel durumunu bildirir geçerli sağlık raporu bulunmayan kişiler ilgili sağlık il/ilçe müdürlüklerine yönlendirilir ve burada sağlık kurulu raporu düzenlenmesi sağlanır. Rapor düzenlenmesini istemeyenlerin işlemleri Askeralma Yönetmeliği'nin belirlediği usule göre yürütülür.
Her yıl askerlik çağına giren ve engel durumunu bildirir sağlık kurulu raporu bulunanlar ile daha yaşlı doğumlu yükümlülerden o yıl için rapor tanzim edilenlerin bilgileri, Sağlık Bakanlığı tarafından Milli Savunma Bakanlığı'na 31 Ocak tarihine kadar elektronik ortamda iletilir.
Geçici hastalığı olanlar için rapor süreleri şu şekilde belirlenir:
Geçici hastalıkları nedeniyle verilen "Ertesi Yıla Bırakma" ve "Sevk Geciktirmesi" kararlı raporların süreleri, aynı tanı ve kararlı hastalıklar için ilk rapor tarihinden itibaren üç yılı aşamaz. Üç yıl hesaplanırken ilk rapor tarihi esas alınır.
Farklı tanı ve kararlı geçici hastalıklar için üç yıllık süre baştan başlar.
Geçici rahatsızlık nedeniyle rapor düzenlenen kişiler, rapor süresi bitmeden tekrar sağlık muayenesine alınmazlar.
Bedelli askerlik müracat şartları ve istenen belgeler?
- Bedelli askerlik başvuru şartları şu şekildedir:
a. Askerlik çağına girmiş herhangi bir yaş sınırlandırması olmaksızın fiilen askerlik hizmetine başlamamış olmak.
b. Yoklaması olmayan yükümlüler için sağlık muayenelerini tamamlayarak "Askerliğe Elverişlidir" kararı almak.
c. Kura veya sınıflandırma işleminden sonra bedelli askerlik hakkı elde etmek ve bu haktan vazgeçmemek.
ç. Bedelli askerliğe müracaat tarihinden önceki süreçte, herhangi bir dönemde yoklama kaçağı, saklı veya bakaya durumunda olanlar için müracaat tarihinden itibaren iki ay içinde ödeme yapmak ve kura veya sınıflandırma öncesi bedelli askerlikten vazgeçmemek.
- Bedelli askerlikten yararlanma şartları şunlardır:
a. Bedelli askerliğe başvuru tarihinden önceki süreçte yoklama kaçağı, saklı veya bakaya durumunda olmayanlar için Kanun'un belirlediği bedel tutarını, başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde peşin ödemek.
b. Yoklama kaçağı, saklı veya bakaya durumunda olanlar için belirlenen ek bedel tutarını da başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde peşin ödemek.
c. Bedelli askerlik için kura veya sınıflandırma işlemi sonucunda seçilmek.
ç. Bir aylık temel askerlik eğitimini tamamlamak.
- Bedelli askerliğe başvurmak isteyenler şu şekilde müracaat edebilirler
a. Yoklama kaçağı, saklı veya bakaya kaydı olmayanlar e-Devlet üzerinden veya askerlik şubelerinden başvurabilirler.
b. Yoklama kaçağı, saklı veya bakaya kaydı olanlar ise askerlik şubelerine kendileri, eşleri, birinci veya ikinci derece kanuni yakınları, vekilleri ya da vasileri aracılığıyla müracaat edebilirler.
Yükümlüler bedelli askerlik kapsamında temel askerlik eğitimine alınacakları yılın celp ve sevk dönemleri için tercihte bulunabilirler. Bu tercihleri, başvuru tarihinden önceki süreçte yoklama kaçağı, saklı veya bakaya durumunda olanlar sadece askerlik şubesinden güncelleyebilirler.
Kura sonucunda bedelli askerliğe seçilmeyenler veya ödemelerini yapmayanlar, ilk başvuru şartlarını sağladıkları takdirde tekrar bedelli askerliğe müracaat edebilirler. Yeni başvurularda ödenecek bedel miktarı önceki ödemelerinden mahsup edilmez. Seçilmeyenlerin ödedikleri bedel tutarı ise başvurularını müteakip kendilerine iade edilir.
Ödemelerini tamamlayanlar, takip eden yıl silahaltına alınmak üzere kura veya sınıflandırma işlemine tabi tutulurlar.
Ödemelerini takip eden yıl içinde yapanlar, silahaltına alınmak üzere seçim işlemine tabi tutulur. Bu kişiler celp tercihlerini askerlik şubelerinden güncelleyebilirler.
Bedelli askerlik hizmetinde izin işlemleri şu şekilde
- Temel eğitim sonrası izin:
Temel eğitim süresinin tamamlanmasının ardından yemin töreni gerçekleştirilir.
Yemin töreninden sonra, yükümlüler, Askeralma Yönetmeliği'nin izin süresini içeren 31. maddesinde belirtilen süreyi kullanarak terhis olacakları tarihe kadar idari izinli kabul edilirler.
- Özel durumlar ve izinsizlikler:
Ancak, celp ve sevk dönemlerinde sevk günlerine uymayanlar, gecikme yaşayanlar veya askerlik hizmetine katılmayanlar ile askerlik süresine dahil edilmeyen durumlar (örneğin, kaçma, izin süresini aşma, geç katılma, sayılmayan istirahat/hava değişimi süresi gibi) olanlar, yemin töreni sonrasında idari izin verilmeden askerlik hizmetine devam ettirilirler.
Özetle, temel eğitimin bitimini takiben yemin töreni sonrası yükümlülere belirli bir izin süresi tanınır. Ancak, askerlik hizmeti için belirlenen zaman dilimlerine uymayan veya özel durumlar nedeniyle askerlik hizmeti tamamlanmamış olanlar, idari izin almadan askerlik hizmetine devam ederler.