Deney, özellikle kişilerin içsel tutarlılık ve bilişsel uyumsuzlukla nasıl başa çıkabileceklerini incelemeyi amaçlar. Bilişsel uyumsuzluk, bir kişinin inançları, değerleri veya davranışları arasındaki çelişkileri ifade eder. İnsanlar, bilişsel uyumsuzluğu azaltmak ve içsel tutarlılığı yeniden sağlamak için farklı yollar bulurlar.
Deneyin temel aşamaları şu şekildedir...
1. Başlangıç İnançları
Katılımcılara bir deney hakkında bir öykü sunulur. Örneğin, deneyin amacı insanların uzaylılarla iletişim kurabildiklerini göstermekse, katılımcılara bu inançları aşılanır.
2. Bilişsel Uyumsuzluk
Katılımcılara sunulan bilgiler, katılımcıların mevcut inançlarıyla çelişir. Örneğin, katılımcılara sunulan veriler uzaylılarla iletişim kurmanın mümkün olmadığını gösteriyorsa, bu bilişsel uyumsuzluğa neden olur.
3. İçsel Tutarsızlık
Katılımcılar, sahip oldukları inançlarla sunulan yeni bilgiler arasındaki çelişkiyi fark ederler. Bu, içsel tutarsızlık olarak adlandırılır ve insanlar bu çelişkiyi çözmek veya azaltmak için çeşitli yollar ararlar.
4. Rasyonalizasyon ve Kendini Kandırma
Katılımcılar, içsel tutarsızlığı çözmek için yeni bilgileri rasyonalize etmeye çalışırlar. Örneğin, bazı katılımcılar ek bilgileri reddedebilir veya mevcut inançlarını savunmak için yeni argümanlar geliştirebilirler.
Bu deney, insanların içsel tutarlılıklarını koruma eğiliminde olduğunu ve bilişsel uyumsuzluğun rahatsız edici bir durum olduğunu göstermektedir. İnsanlar, içsel çelişkileri çözmek ve rahatsız edici bilgileri reddetmek veya rasyonalize etmek için çeşitli savunma mekanizmalarını kullanabilirler.
Leon Festinger'ın bu deneyi, bilişsel uyumsuzluğun nasıl çalıştığını ve insanların nasıl kendi kendilerine yalan söyleyebileceklerini anlamak için önemli bir model sunar. Bu teori, insan davranışı ve düşünce süreçleri üzerine daha fazla anlayış sağlamak için sosyal psikoloji alanında önemli bir rol oynar.
