Baş döndürücü fizik keşifleri ve bilimsel ilerlemenin merkezi olan CERN, pek çok merak uyandıran soruyu beraberinde getiriyor. "CERN nedir, ne iş yapar?" Bu soru, pek çok kişinin zihninde beliren ilk sorulardan biridir. CERN, Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi'nin kısaltmasıdır ve Fransa ve İsviçre sınırında yer alan Cenevre'de bulunur. CERN nedir, ne iş yapar? ve CERN'de kaç tane Türk çalışıyor? Bu merkez, dünyanın en büyük parçacık fizik laboratuvarıdır ve bilim dünyasında büyük bir itibara sahiptir. Peki, CERN'in kuruluş amacı nedir? Temel olarak, parçacık fizik alanında devrim niteliğinde keşifler yapmayı ve evrenin yapısını anlamak için en küçük parçacıkları incelemeyi hedefler. Türk bilim insanlarının da bu uluslararası arenada önemli roller üstlendiğini belirtmek gerekir. Ancak, kaç Türk'ün CERN'de çalıştığına dair kesin bir sayı vermek zor. Ancak, Türkiye'nin de CERN'in üye ülkelerinden biri olduğunu ve Türk araştırmacıların CERN projelerine katkı sağladığını söyleyebiliriz. İşte detaylar...
CERN nedir, ne iş yapar?
Avrupa'nın sınırları içerisinde yer alan ve bilim dünyasının nabzını tutan Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN), parçacık fiziği alanındaki en büyük laboratuvarlarından biridir. İsviçre ve Fransa arasında konumlanan CERN, Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire'in (CERN) kısaltmasıyla da bilinir. Kuruluşu 1954 yılına dayanan CERN, 23 tam üye ülkeden oluşurken, İsrail ise Avrupa dışından tek tam üyedir. Türkiye ise ortak üye statüsündedir.
CERN'de, yüzlerce binanın yanı sıra 30,000'den fazla personel görev yapmaktadır. Bu personelin yaklaşık 100'ü kuramsal fizikçilerden oluşurken, geri kalanı deney düzeneklerinin projelerini hazırlayan, yapımını sağlayan ve deneyleri yürüten deneysel fizikçiler ve mühendislerdir. Ayrıca, dünya genelinden yaklaşık 10,000 fizikçi ve mühendis de CERN'e katkı sağlamaktadır.
Bilimsel Başarılarla Dolu Bir Tarih
CERN'in başarılı geçmişi, bilim dünyasında iz bırakan birçok keşfi içerir:
- 1973: Gargamelle'de nötr akım bulundu.
- 1983: UA1 ve UA2 deneylerinde W ve Z bozonları keşfedildi.
- 1995: PS210 deneyi ile ilk anti-hidrojen atomları üretildi.
- 1999: NA48 deneyi, CP simetrisini ortaya çıkardı.
- 2010: 38 antihidrojen atomu, saniyenin 6'da 1'i süresince kapana kıstırıldı.
- 2011: Antihidrojen atomları, yaklaşık 15 dakika boyunca tutuldu.
- 2012: 125 GeV/c² kütlesine sahip Higgs bozonuna benzeyen bir bozon tespit edildi.
- Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) ve Önemi
CERN'in en önemli araştırma aracı olan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC), yeraltında kilometrelerce uzanan bir parçacık hızlandırıcısıdır. Tarım arazisinin altında bulunan bu devasa makinede, protonlar yüksek hızlarda çarpıştırılarak evrenin temel yapı taşları üzerinde araştırmalar yapılır. LHC, parçacık hızlandırıcısı ve çarpıştırıcı olarak kullanılmak üzere geliştirilmiş olup, parçacık fizikçilerine yeni madde biçimlerini keşfetme imkanı sunar.
Geniş Üye Ülke Ağı
CERN'e üye olan ülkeler arasında kurucu ülkelerin yanı sıra sonradan katılan ve ortak üye statüsündeki ülkeler de bulunur. Gözlemci üye ve uluslararası kurumlar arasında Avrupa Komisyonu, Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, Rusya ve UNESCO da yer alır.
CERN'de kaç tane Türk çalışıyor?
CERN'de çeşitli projeler ve işbirliklerinde yer alan yaklaşık 250 Türk araştırmacı aktif olarak çalışıyor. Bu araştırmacıların büyük çoğunluğu Türkiye'deki çeşitli kurumlarda görev yapıyor. Türk araştırmacılar, CERN bünyesinde farklı deneylerde önemli katkılarda bulunmaya devam ediyorlar.