FATF Gri Listesi'den Türkiye'nin çıkıp çıkamayacağına yönelik sorular gündemdeyken, kullanıcıların merak ettiği bazı başlıklara cevap arayalım. FATF Gri Listesi nedir? Türkiye, FATF Gri Listesi’nden ne zaman çıkacak? İşte cevapları;
FATF Gri Listesi nedir?
Ülkemiz, 1989 yılında kurulan Mali Eylem Görev Gücü (Financial Action Task Force - FATF) üyesidir. 1991 yılında FATF’ın tavsiyelerine uyacağımızı taahhüt ettik. FATF, suç gelirlerinin aklanması, terörizmin finansmanı ve kitle imha silahlarının finansmanını önlemek amacıyla İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD) tarafından kurulan bir organizasyondur. Bu organizasyonun, ülkelerin mali suçlarla ilgili performansını değerlendiren çeşitli listeleri bulunmaktadır.
1989 yılında G7 ülkeleri, kara para aklama tehdidinin ulusal ve uluslararası düzeyde ciddi bir tehlike oluşturması nedeniyle Mali Eylem Görev Gücü’nü (Financial Action Task Force, FATF) kurmuştur. Bağımsız bir yapıya sahip olan FATF, OECD’nin Paris’teki merkezinde faaliyet göstermektedir. Başlangıçta 16 ülkeyle çalışmalarına başlayan FATF’a, Türkiye 24 Eylül 1991 tarihinde üye olmuştur. Günümüzde 37 ülke ve iki bölgesel kuruluş olmak üzere toplam 39 üyesi bulunmaktadır.
Gri liste, kara para aklama, yayılma ve terörizmin finansmanına karşı yeterli önlemleri bulunmayan ülkelerin yer aldığı bir listedir. Türkiye, FATF üyesi olarak uluslararası standartlarda mali suçlarla mücadele etme taahhüdünde bulunmuştur. Ancak bu taahhüdümüzü tam anlamıyla yerine getirememiştir.
FATF, üye ve üye olmayan ülkelerin kara para aklama ve terörizmin finansmanına karşı gerekli önlemleri alıp almadıklarını değerlendirmektedir. Bu değerlendirmeler, FATF'nin 40 Tavsiyesi olarak bilinen standartlarına dayanmaktadır. Değerlendirmeler, diğer üye ülkelerin temsilcileri ve FATF Sekretaryası tarafından yürütülmektedir. Ülkeler birbirlerini denetledikleri için bu süreç "akran değerlendirmesi" olarak adlandırılmaktadır. Yapılan değerlendirmeler raporlanmakta ve FATF Genel Kurulu’nda onaylanmaktadır. Sonuç olarak, ülkeler her bir tavsiye için uyumlu, büyük ölçüde uyumlu, kısmen uyumlu veya uyumsuz olarak derecelendirilmektedir. Bu derecelendirmeler konsolide edilerek ülkenin genel durumu belirlenmektedir.
Türkiye, FATF Gri Listesi’nden ne zaman çıkacak?
Türkiye’nin genel değerlendirmesi 2019 yılında yapılmış ve sonuçları aynı yılın Aralık ayında yayınlanmıştır. Raporda Türkiye’ye yönelik eleştiriler yer almış ve bu konularda iyileştirmeler yapması için süre verilmiştir. Ancak bu süre zarfında yeterli adımlar atılmadığı için Türkiye, 2021 yılı Ekim ayında yapılan FATF Genel Kurul toplantısında Gri Liste’ye alınmıştır. Bu durum Türkiye’nin uluslararası imajı açısından olumsuz bir etki yaratmıştır. Türkiye, Gri Liste’ye alındıktan sonra izlemeye tabi tutulmuş ve 2019 Kasım ile 2022 Mayıs aylarında izleme raporları yayınlanmıştır. Ancak Türkiye, Gri Liste’den çıkamamıştır.
FATF Tavsiyeleri esnek hukuk kurallarından oluşmaktadır ve ülkelere bu kurallara uyma zorunluluğu getirmemektedir. Ancak uyum sağlamak, ülkelerin imajı açısından olumlu görülmektedir. FATF kararları, kısmen hukuki ve teknik gerekçelere, kısmen de politik değerlendirmelere dayanmaktadır. Bu nedenle bazı ülkeler, bu kararlara gereken önemi vermemektedir. FATF Tavsiyelerine ve değerlendirmelere uyup uymamak, ülkelerin ulusal tercihine bağlıdır. Ancak, bu tavsiyelere uyulmaması durumunda ülke ekonomileri olumsuz etkilenebilir. Gri Liste’de yer almak, ülkenin kredi notunu, yabancı sermaye girişini ve ödeyeceği faiz oranını negatif yönde etkileyebilmektedir.
Geçen şubat ayında yapılan FATF Genel Kurulu’nda Türkiye yeniden değerlendirilmiştir. Bu toplantıda, kara para aklama (Anti Money Laundering, AML) ve terörizmin finansmanının önlenmesi (Combating Financing of Terrorism, CFT) rejimini güçlendirmeye yönelik reformların uygulandığı ve sürdürüldüğünün doğrulanması için yerinde bir değerlendirme yapılması gerektiği ve gerekli siyasi taahhüdün devam ettiği belirtilmiştir.
Türkiye'nin FATF Gri Listesi'nden ne zaman çıkacağı konusunda kesin bir tarih vermek zor, çünkü bu süreç FATF'nin yapacağı değerlendirmelere bağlıdır. Şubat ayında yapılan FATF Genel Kurulu'nda, Türkiye'nin kara para aklama ve terörizmin finansmanının önlenmesi konusundaki reformları uygulamaya başladığı ve sürdürüldüğünün doğrulanması için yerinde bir değerlendirme yapılması gerektiği belirtilmişti. Bu yerinde değerlendirme ve hazırlanan raporun Haziran ayındaki toplantıda gündeme alınması bekleniyor.
Eğer FATF, Haziran toplantısında Türkiye'nin yeterli ilerleme kaydettiğine ve gerekli reformları etkin bir şekilde uyguladığına karar verirse, Türkiye Gri Liste'den çıkabilir. Ancak bu karar tamamen FATF'nin değerlendirmesine ve Türkiye'nin yaptığı reformların yeterliliğine bağlıdır. Dolayısıyla, kesin tarih ancak FATF'nin Haziran ayındaki toplantısının sonuçlarına göre netleşecektir.
