Gümüşhane'nin sakin dağ köylerinden tarihî şehir merkezine kadar uzanan coğrafyasında, eski zamanlardan kalan türbelerin izlerini sürmek mümkün. Gümüşhane türbeleri, dini ve kültürel mirasımızın yaşayan şahitleri olarak günümüze kadar ulaşmış kutsal mekânlar arasında yer alıyor. Siz de Gümüşhane'nin mistik atmosferini keşfetmek ve bu türbelerin nerede olduğunu öğrenmek istiyorsanız, işte detaylar burada! Hazır mısınız, Gümüşhane'nin gizemli dünyasına adım atmak için?
Gümüşhane’de hangi türbeler var?
Yörede, hastalıklara şifa bulma umuduyla ziyaret edilen yerler, inanışa göre sağaltıcı kerametlere sahip olduğuna inanılan kutsal mekânlar arasında yer alır. Bu ziyaret yerlerinde, çeşitli hastalıklara şifa aranırken bazılarında ise belirli hastalıkların şifası aranır. Özellikle çocuğu olmayan kadınlar, bu yatırlara yoğun bir ilgi gösterirler. Ayrıca, çeşitli hastalıklara şifa dilemek, kişisel ihtiyaçların karşılanması için dua etmek, hayatın zorluklarına karşı destek talep etmek gibi amaçlarla bu ziyaretler oldukça yaygındır. Bu geleneksel uygulamalar, yöre halkının kültürel ve dini mirasının önemli bir parçasını oluşturur.
Gümüşhane türbeleri nerede?
Abdal Dede Türbesi: Merkeze bağlı Yeniköy Köyü'nün Ulukale Mahallesi girişinde etrafı tuğlayla çevrili bir mezardır. Adak kurbanlarının kesildiği Abdal Dede türbesine, genellikle çocuğu olmayan kadınlar, çocuk sahibi olabilmek için gelirler.
Abdal Musa Türbesi: Abdal Musa, Gümüşhane Alevilerince kutsal kabul edilen iki yüksek dağ zirvesinden biridir.
Aziz Baba Türbesi: Kelkit ilçesine bağlı Aziz Köyü'nün tepesinde bulunan bir ermiş mezarıdır. Mezarın yanında bir pir(ardıç) ağacı vardır. Yağmur yağmadığı zaman buraya gidilir ve dua edilir.
Burga Baba (Burgu Baba) Türbesi: Burga Baba Gümüşhane Alevilerince kutsal kabul edilen iki yüksek dağ zirvesinden biridir. Kırıntı köyünde her yıl Burga Baba şenlikleri düzenlenir. Eskiden Şenlikler, yayladan göçün köye indiği son gün yapılırdı. Önce Burga Baba tepesi ziyaret edilir, sonra daha aşağıdaki şenlik alanına inilerek kurban kesilirdi. Suda haşlanarak pişirilen etin yanında, zirveden getirilen karın karıştırıldığı yoğurt ve un helvası yenirdi.
Çağırgan Baba Türbesi: Gümüşhane'ye bağlı Tekke Beldesi'nde, ana yol kenarında yer alır.
Çipilli Baba Türbesi: Şiran ilçesinde Bozatlı dağında bulunan bir ziyarettir. Çipilli Baba'nın ermiş bir kişi olduğu ve burada vefat ettiği söylenir.
Deri Baba Türbesi: Deri Baba'nın mezarı, Gümüşhane'nin, merkeze bağlı Sungurbeyli Köyü'nde bulunmaktadır. Deri Baba'nın kabri ziyaret ve adak yeridir. Deri Baba'nın kabri ziyaret edilmekte, etrafında yedi kere dönülmektedir. Beladan kurtulmak isteyenler, çocuğunun hayırlı, uslu olmasını isteyenler ve kısmetinin açılmasını isteyenler bu mezara gelmektedir.
Dilek Kaya Türbesi: Merkeze bağlı Kale köyünün çeşit pınarları mevkiinde bulunan bir kayadır. Bu kayaya tüm yurttan ziyaretçiler gelirler, dilekte bulunurlar. Özellikle çocuğu olmayanlar çocuk sahibi olabilmek için burayı ziyaret ederler. Bu kayayı ziyaret edenler kayanın üstüne kazık çakarlar. Çocuğu olmayan kadın eteğinden bir parça koparıp kazığa bağladıktan sonra kazığın etrafında üç defa dolanır.
Doyduk Mağarası Türbesi: Aslında merkeze bağlı Tamzı Köyü'nün sınırları içerisindedir. Eskiden her yılın altı mayısında sabah erkenden bu mağara ziyaret edilir bilhassa kadınlar mağarada bulunan suyla yıkanarak kısırlık başta olmak üzere çeşitli kadın hastalıklarına şifa ararlardı.
Fadime Ana Türbesi: Merkeze bağlı Kabaköy’de bulunmaktadır. Fadime Ana Türbesi Cuma günleri sela okunmadan önce ziyaret edilir. Stres, sıkıntı, hastalıkları olanlar, çocuğu olmayan, çocuğu sakat doğanlar ziyaret eder, iki rekât namaz kılarlar.
Firdevs Hanım Türbesi: Şiran'a giderken Çilhoroz Dağı üzerinde yoldan yirmi metre solda yer alır. Karşısındaki türbede yatan İsa Baba'nın gelini olduğu söylenmektedir. Anlatıldığına göre Rus Savaşı sırasında İsa Baba'yla Firdevs Hanım el ele tutup düşmanın geçmesini engellemişlerdir.
Garip Evliya Türbesi: Şiran ilçesine bağlı Alıç Köyü'nde Masrun Tepe mevkisinde bulunan etrafı çevrili tek mezardır. Mezarın yanında pelit ağaçları vardır. Bu ağaçlara çaput bağlanır. Adak kurbanları bu mezarın yanında kesilir. Yağmur duası için burası ziyaret edilir. Ziyaretçiler dileklerinin kabul olması için ziyaret ettikleri bu mezarın etrafını üç defa dolanırlar ve mezara para atarlar.
Güvendi (Güvenç) Abdal Türbesi: Kürtün ilçesi Güvende Yaylası'nda bulunan bir kabir ve ziyarettir. Güvendi Abdal'ın asıl isminin Mevlana Halil İbn-i Nureddin hazretleri olduğuna inanılır. Bu zatın Fatih Sultan Mehmet zamanında yaşadığına hem büyük bir âlim hem de yetenekli ve cesur bir savaşçı olduğu rivayet edilir. Müslüman beldelerine saldıran Rumlara karşı mücadele verdiğine dair menkıbeler anlatılır. Güvendi Abdal'ın kabri ziyaret edilir ve bu kabre kurban adanılır. Güvendi Abdal’ı ziyaret edenler her tür dertlerine şifa bulmak amacıyla dualar ederler.
Hasan Ziver Efendi Türbesi: Hasan Ziver Efendi'nin kabri Torul İlçesi'ne bağlı Güzeloluk Köyü'ndedir. Yöre halkı Hasan Ziver Efendi'yi Lokman Hekim'le eşit tutmaktadır. Kabri sinir hastalıkları başta olmak üzere çeşitli hastalıklardan şikâyetçi olan insanlar tarafından ziyaret edilir.
Hayri Efendi Türbesi: Kelkit ilçesine bağlı Babakonağı köyünde bir mezardır. Mezarı başta öğrencileri olmak üzere yöre halkı tarafından ziyaret edilmekte, dualara vesile kılınmaktadır.
Hüseyin Efendi Türbesi: Köse ilçesine bağlı Övünce Köyü'nde medfundur. Mezarında geceleri bir ışık gördüğünü söylenir. Genellikle kadınların ziyaret ettiği mezar daha çok Cuma günleri ziyaret edilir.
İsa Baba Türbesi: Şiran-Kelkit yolu üzerinde Sellidere köyü sınırlarında Çilhoroz Dağı'nın üzerinde bulunan İsa Baba'nın 1560'lı yıllarda yaşadığı sanılmaktadır.
Kabaktepe Şehitliği (Yedi mezarlar): Kürtün ilçesine bağlı Güvende Köyü'nde bir şehitliktir. Birinci Dünya Savaşında Erzurum üzerinden Gümüşhane bölgesine ilerleyen Rus ordusunu durdurmak üzere Trabzon yöresinden sorumlu Hacı Hamdi Paşa yönetimindeki ordumuza bağlı Giresun ve Trabzon hattını tutmakla görevli birliğimiz içerisinden yedi gönüllü asker Kabaktepe’deki bu Rus birliği içine sızmış ve mühimmat deposunu havaya uçurarak bir kahramanlık destanı yazmıştır. Yedi askerin mezarı bulunan şehitliğin yöre halkı tarafından etrafı tel örgülerle çevrilmiş mezarların kenarına üstü açık duvarlar yapılmıştır. Bu gün anıtın yanında ziyarete gelenlerin namaz kılabilmesi için bir de mescit yapılmıştır.
Kandil Türbesi: Tekke Beldesi sınırları içerisinde yer alan beldenin üst tarafında bulunan bir ziyaret yeridir. Mağaranın içerisinde mağaranın tavanından damlayan suyun birikmesi sonucu oluşan bir sudur. Bu su bayramlarda ve hıdrellez günü yöre ve çevre halkı sakinlerince ziyaret edilir. Tuzlu bir su olup hastalıklara iyi geleceğine inanılır.
Kara Kaban Türbesi: Merkeze bağlı Duymadık Köyü çıkışında olup halk tarafından ziyaret edilen etrafı çevrili üç mezardır. Söylenceye göre mezarlarda yatanlar harp zamanı (Rus savaşı) burada şehit düşen üç kardeştir. Halk tarafından dileklerin kabul olması, hastalıklara şifa bulunması amacıyla ziyaret edilir. Mezarların yanındaki bodur çalılara ip ve bez bağlanır.
Kırklar Türbesi: Köse ilçesine bağlı Altuntaş Köyü'ne hâkim bir tepedir. Yöre halkı “kırklar” adıyla anılan kırk ulu evliyanın bu dağda toplanıp zikir ettiğine inanır. Bu yüzden bu tepe ve içindeki “Kırklar Magarası” kutsal sayılır ve ziyaret edilir. Kırkların bulunduğu tepenin karşısındaki bu tepe de “yediler”in makamı olarak bilinir.
Kızıl Ali Türbesi: Torul ilçesine bağlı Taşlıca köyü civarında bir kabir ve ziyaret yeridir. Kızıl Ali'nin mezarı bölge insanı tarafından ziyaret edilir.
Kümbet Türbesi: Kelkit ilçesine bağlı Çamur Köyü'ndeki kümbettir. Kümbet içerisinde şeyhin sandukası ayna ve hırkası vardır. Şeyh ölmeden önce: "Aynama bakan ve hırkamı giyinen şifa bulsun" diye dua etmiştir. Kümbetin bakımıyla ve ziyaretçilerle, o şeyhin soyundan gelenler ilgilenmektedirler. Ziyaret esnasında namaz kılınır.
Musa Dede Türbesi: Merkeze bağlı Gümüşkaya Köyü mezarlığının içerisindedir.
Pir Ahmet Türbesi: Gümüşhane-Erzurum yolu üzerinde Pir Ahmet Köyü'nde yer alan bu türbe, Karamanoğlu Pir Ahmet Bey'e aittir. Türbeyi ziyaret edenler türbenin giriş kısmında namaz kılar, dua ederler. Türbe özellikle perşembe günleri ziyaret edilir.
Sakal-ı Şerif Türbesi: Süleymaniye Mahallesi’ndeki camidedir. Peygamberimize ait olduğu söylenen diğer bir Sakal-ı Şerif de merkeze bağlı Bağlarbaşı Mahallesinde ki camide bulunmaktadır. Sakalı Şerifler Kadir Gecesi'nde ziyaret edilir.
Sarı Baba Türbesi: Merkeze bağlı Duymadık, Akçahisar ve Biyalı köylerinin ortak sınırında bulunan ve bu köylerin halkı tarafından ziyaret edilip ermiş bir kişinin mezarı olduğuna inanılan bir ziyaret yeridir. Sarı Baba'yı özellikle eşyası kaybolanlar, kaybettiği bir şeyi bulmak isteyenler ziyaret etmekte, dilek tutmaktadırlar.
Sarı Şeyh Türbesi: Söylenceye göre Kelkit İlçesi'ne bağlı Öğütlü Köyü içerisindeki Sarı Baba Türbesi etrafı çevrili olup üzeri köylülerin birkaç defa kapatmalarına karşı yerle bir olmuş şekilde bulunduğundan kapatılamamıştır. Türbenin yanındaki ardıç ve kızamık ağacına dileklerin kabul olması için çaput bağlanır. Ziyaretçiler türbenin yanındaki ziyaretçi odasında bir gece kalır, namaz kılar, kurban keserler.
Seydi Baba Türbesi: Şiran İlçesi'ne bağlı Seydibaba Köyü'ndeki türbedir.
Süt Pınarı Türbesi: Kelkit İlçesi, Sütveren Köyü'nde bulunmaktadır. Sütü az olan veya hiç olmayan annelerin bu sudan içmesi durumunda sütlerinin çoğalacağına inanılır.
Üç Mezar Türbesi: Kelkit ilçesine bağlı Öbektaş Beldesinin en üst tarafındaki tepede üç tane yan yana mezardır.
Üçtepe Türbesi: Merkeze bağlı Çamlıköy sınırlarındaki Işıkdere mevkiinde bir ziyaret yeridir. Burada üç şehidin yattığına inanılmaktadır. Halk tarafından özellikle cuma günleri cuma namazından önce ziyaret edilir.
Üç Tepeler Türbesi: Kelkit’e bağlı İsgah (Özen) köyü çevresinde bulunan üç tepede üç mezar bulunmaktadır. Rivayete göre burada yatan kişiler Ruslarla yapılan savaşlarda şehit olmuşlardır.
