Haredi Yahudilik, Yahudi toplumunun en muhafazakar ve gelenekçi kesimlerinden birini ifade eder. Bu akım, Yahudi hukukuna (Şeriat) sıkı sıkıya bağlılık ve geleneksel yaşam biçimlerine bağlılık ile tanınır. Peki, Harediler kimdir? Haredi Yahudilik nedir? İşte detaylar...
Harediler kimdir?
Harediler, İsrail'de ve dünyada yaşayan Ultra-Ortodoks Yahudilere verilen isimdir. Haredi, İbranice'de "titreyen" veya "Allah'tan korkan" anlamına gelir ve bu terim, onların dindarlıklarını ve Tanrı'ya olan derin bağlılıklarını ifade eder. Harediler, Yahudiliğin en katı yorumlarını benimseyen ve günlük yaşamlarını Yahudi dini yasalarına (Halaha) sıkı sıkıya bağlı olarak sürdüren bir topluluktur.
Haredi Yahudilik nedir?
Haredi Yahudilik, Ortodoks Yahudilik içinde yer alan ve modernizme karşı geleneklere ve Halaha (Yahudi dini hukuku) emirlerine sıkı sıkıya bağlı olan bir mezheptir. Bu mezhebin üyeleri genellikle "ultra-Ortodoks" olarak anılsa da, bu terim taraftarları tarafından aşağılayıcı olarak kabul edilir. Haredi Yahudileri, kendilerini en dindar ve otantik Yahudi grubu olarak görürler.
Modern Ortodoks Yahudilikten farklı olarak, Haredi Yahudiliğin takipçileri, dini reformlara, sekülerleşmeye ve modernleşmeye karşı çıkarlar ve bu nedenle toplumu bir ölçüde diğer gruplardan izole ederler. Ancak birçok Haredi topluluğu, gençlerini yüksek öğrenim görmeye ve iş kurmaya teşvik eder.
Haredi toplulukları en fazla İsrail, Kuzey Amerika ve Batı Avrupa'da bulunur ve küresel nüfuslarının 1.8 milyonu aştığı tahmin edilmektedir. Yüksek doğum oranları ve diğer mezheplerden Yahudilerin Haredi yaşam tarzını benimsemesiyle bu nüfus hızla artmaktadır.
"Haredi" terimi, Yeşaya Kitabı'nda geçen bir ifade olup, Tanrı'nın sözüne olan korku ve saygıyı ifade eder. Bu terim, Haredi Yahudilerini diğer Ortodoks Yahudilerden ayırmak için kullanılır.
İsrail ordusunda zorunlu askerliği reddediyorlar
İsrail'de Ultra-Ortodoks Yahudilerin zorunlu askerlikten muaf tutulması konusu, uzun yıllardır toplumsal ve siyasi tartışmaların merkezinde yer alıyor. Yakın dönemde bu tartışma, Ultra-Ortodoks Yahudilerin muafiyetlerini sona erdirmeye yönelik hükümet girişimlerine karşı düzenledikleri protestolarla yeniden alevlendi. Özellikle Gazze'de devam eden çatışmalar ve İsrail ordusundaki yüksek ölüm oranları, ülkede zorunlu askerliğin tüm kesimlere yayılması gerektiği yönündeki talepleri artırdı.
İsrail’de tüm erkekler için iki yıl sekiz ay, kadınlar içinse iki yıl zorunlu askerlik hizmeti uygulanırken, Ultra-Ortodoks Yahudiler dini eğitimlerini gerekçe göstererek bu yükümlülükten muaf tutuluyor. Ancak Yüksek Mahkeme, 2018 yılında bu muafiyetleri eşitlik ilkesine aykırı bularak geçersiz kılmıştı.
Ultra-Ortodoks Yahudiler, Yahudi dini liderlerin öğretilerine göre, Tevrat'ı çalışmanın ve dini kuralları takip etmenin, İsrail devletinin varlığını korumak için zorunlu askerliğe eşdeğer olduğuna inanıyor. Bu topluluk, İsrail devleti ve vatandaşlarının yaşamlarının, demokrasiden ziyade Yahudi şeriat yasalarına göre yönetilmesi gerektiğini savunuyor.
Öte yandan, İsrail toplumunun diğer kesimleri, Ultra-Ortodoks Yahudilerin bu muafiyetinden rahatsızlık duyuyor ve zorunlu askerliğin herkes için geçerli olmasını talep ediyor. Bu durum, ülkede hem dini hem de toplumsal gerilimlerin artmasına neden oluyor. Ultra-Ortodoks Yahudilerin nüfusunun giderek artmasıyla birlikte bu tartışmaların önümüzdeki yıllarda daha da büyümesi bekleniyor.
Askerlik Muafiyeti Sağlayan Yasa Tasarısını Onaylandı
İsrail parlamentosu, Harediler olarak bilinen Ultra Ortodoks Yahudilerin zorunlu askerlikten muaf tutulmasına dair bir yasa tasarısını oy çokluğuyla kabul etti. Savunma Bakanı Yoav Galant'ın karşı çıktığı yasa tasarısı, 120 milletvekilinden 63'ünün oyuyla onaylandı. Yedioth Ahronoth gazetesi, tasarının 57 hayır oyuna karşılık 63 evet oyuyla kabul edildiğini bildirdi.
Harediler, İsrail'in 9 milyonluk nüfusunun yaklaşık yüzde 12'sini oluşturuyor ve çoğu dini gerekçelerle askere gitmeyi reddediyor. Bu grup, özellikle Batı Kudüs’teki Meaşerim Mahallesi ve Tel Aviv yakınlarındaki Bney Brak kentinde yoğun olarak yaşıyor.
Likud lideri Binyamin Netanyahu'nun koalisyonunda yer alan aşırı sağcı partiler ve ultra Ortodoks Şas ve Birleşik Tevrat Yahudilik partileri, Haredilerin askerlikten muafiyetini yasal olarak güvence altına almayı hedefliyor. İsrail’de kadınlar ve erkekler için zorunlu askerlik hizmeti üç yıl sürerken, Harediler Tevrat Kursları'nda (Yeşiva) eğitim aldıkları sürece askerlikten muaf tutuluyor.
