Hattuşaş Antik Kenti, Anadolu’da kurulan en eski uygarlıklardan biri olan Hititlerin başkenti. MÖ 14. ve 13. yüzyıllarda Hitit uygarlığına başkentlik yapan Hattuşaş, Çorum‘un Boğazkale ilçesinde, Boğazköy-Alacahöyük Milli Parkı sınırlarında bulunuyor. Sanat ve mimarlık alanında oldukça gelişmiş bir yapıya sahip olan ve UNESCO Dünya Kültürel Mirası Listesine 1986 yılında dahil edilen Hattuşaş, 1834’te Fransız Gezgin Charles Texier tarafından keşfedilmiş.
Antik kentte günümüze ulaşan en önemli yapılar arasında kent surları, Yer Kapı, Sfenksli Kapı, Aslanlı Kapı ile Yazılıkaya bulunuyor. Milli parktaki antik kent kazılarında bulunan çivi yazısı ile yazılmış tabletler ise 2001 yılından bu yana Dünya Belleği Listesinin bir parçası. Kentte keşfedilen en önemli eser olan Kadeş Antlaşmasının çivi yazılı 2 parçalı tableti İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor.
Hattuşaş Antik Kenti, Çorum’un güneybatısında, Boğazkale ilçesi sınırlarında yer alıyor. Hitit İmparatorluğunun başkenti olan şehir Anadolu’da yüzyıllar boyu çok önemli bir yerleşim yeri olmuş.
986’da UNESCO Dünya Mirası Listesine dahil olan antik kent, Fransız Gezgin Charles Texier tarafından 1834 yılında keşfedilmiş. 1906’da başlayan arkeolojik kazılarda MÖ 3 binli yıllardan itibaren yerleşim yeri olduğu tespit edilen şehirde önemli yapılar bulunmuş.
Hattuşaş ismi, Hatti halkının kullandığı orijinal isim olan Hattus’tan türemiş. Hitit İmparatoru I. Hattuşili de ismini kentten almış. Hattuşili, Hitit dilinde Hattuşaşlı adam anlamına geliyor.
1834’te Fransız Gezgin ve Arkeolog Charles Texier tarafından keşfedilen kentle ilgili 1893’te başlayan çalışmalar ilerleyen dönemlerde yapılan kazılarla büyük bir Hitit arşivine dönüşmüş. Çok geniş bir alana yayılan Hattuşaş’ta yapılan kazılarda 5 kültür katı gün ışığıyla buluşturulmuş.
Kentte keşfedilen beş kültür katında Hatti, Asur, Hitit, Frig, Galat, Roma ve Bizans dönemlerinden kalma kalıntılar bulunmuş. Kalıntılar ise Aşağı Kent, Yukarı Kent, Büyük Kale (Kral Kalesi), Yazılıkaya bölgelerinde yer alıyor. Hattuşaş’ın kuzeyde kalan kısmında Aşağı Şehir, güneyde kalan bölümünde ise Yukarı Şehir bulunuyor.
Eski çağlarda etrafı 6 km’lik surlarla çevrili olan ören yerinde bulunan çivi yazılı tabletlerde şehirdeki tapınak sayısının çok olmasından dolayı ‘Bin Tanrılı Şehir’ olarak söz ediliyor.
Hattuşaş’ta yapılan kazı ve keşif çalışmalarında ortaya çıkarılan eserler ve yapılar arasında Büyük Kale Saray Kompleksi, Fırtına Tanrısı Teşup ile Arinna’nın Güneş Tanrıçası’na adanmış olan Büyük Tapınak, Hitit Büyük Kralı II. Şuppiluliuma’nın yaptığı işleri anlatan yazıtın bulunduğu Hiyeroglifli Oda, devasa boyutlarda tahıl ambarları, Hititlere ait en uzun hiyeroglif yazıyı içeren Nişantepe Yazıtı bulunuyor.
Kentte yapılan araştırmalarda şehrin en parlak döneminde nüfusunun 40-50 bine ulaştığı, Hitit Devletinin yıkılmasıyla birlikte MÖ 1200’lerde tarih sahnesinden silinen Hattuşaş’ın MÖ 800’lerde Frig yerleşimine kadar sessizliğe gömüldüğü belirlenmiş.
Büyük Kale
Büyük Kale, MÖ 3 bin yılından itibaren yerleşim izleri görülen Hattuşaş’ın kalbinin attığı merkez. Aynı zamanda kentteki ilk yerleşimin de başladığı nokta olan Büyük Kale, 250 metrelik bir kayalık üzerine kurulu.
Büyük Kale üzerinde Kraliyet Sarayı ve imparatorluğun yönetildiği resmi binalar da yer alıyordu.
Aşağı Şehir
Aşağı Şehir, Hattuşaş’ın kuzeyinde yer alan yerleşim yeri. MÖ 19. ve 18. yüzyılda Asur ticaret kolonilerinin yerleşim izlerine rastlanan Aşağı Şehir’de bu dönemde tutulan ticaret kayıtlarında ilk kez Hattuşaş isminden söz ediliyor.
Bu kayıtlarda ele geçen bilgilerde Hattuşaş’ın MÖ 18. yüzyılda Kuşşara Kralı Anitta tarafından yakılıp yıkıldığı yazılı.
Yukarı Şehir
Yukarı Şehir, Hattuşaş’ın güneyde kalan bölümünde toplamda 1 kilometrekarelik bir alana yayılıyor. Eğimli bir arazide kurulu olan Yukarı Şehir, genellikle tapınaklar ve kutsal alanlardan oluşuyor. Yukarı Şehir’de yapılan kazılarda bugüne kadar 26 tapınağın temellerine ulaşılmış.
Kazıları yöneten Peter Neve’ye göre, tapınaklar Hattuşaş’ın kutsal ve törensel bir kent karakteri taşıdığını açıklıkla gösterirken, saray maddi dünyayı, tapınak ise ilahi dünyayı temsil ediyor.
Yukarı Şehir güneyden surla çevrili. Bu sur üzerinde 5 tane kapı bulunuyor. Kentin en yüksek noktasında bastion ile Sfenksli Kapı yer alıyor. Güney surunun doğu ve batı ucunda karşılıklı olarak Kral Kapısı ve Aslanlı Kapı bulunuyor.
Aslanlı Kapı, Hattuşaş’a ana giriş yeri olan ve belki de kentin en önemli sembollerinden biri. Bağlı hükümdarlar ve yabancı kralların elçileri, Hitit kralının huzuruna çıkışa hazırlık niteliğinde bir törenle bu kapıdan geçerdi.
Yukarı Şehir’deki tapınaklarda yapılan kazılarda seramikler, silahlar, yazılı belgeler, aletler ve kült objeleri ortaya çıkarılmış.
Tudhaliya kabartması
Büyük Galeri’deki Tudhaliya kabartması, Küçük Galeri ve tapınağın üçüncü evresinin IV. Tudhaliya zamanında yapıldığı düşünülüyor. Günümüzde Yazılıkaya olarak adlandırılan Hitit İmparatorluğunun ulusal tapınağı, Hattuşaş (Boğazköy)’ın 2 kilometre kuzeydoğusunda yer alıyor. Kabartmalar, kireçtaşı duvarlara işlenmiş.
Bu kült alanının önüne sonradan inşa edilmiş tapınak yapıları üç farklı döneme ait. Figürün boyu 2,20 metre, üzerine bastığı yükseltiyle birlikte ise 2,60 metre kadar. Sol elinde asa tutan, uzun paltolu ve önü açık pelerinli olarak betimlenmiş.
Hattuşaş Antik Kenti giriş ücreti ve ziyaret saatleri
Hattuşaş Antik Kenti, Çorum’un Boğazkale ilçesinde, Boğazköy-Alacahöyük Milli Parkı sınırlarında yer alıyor. Antik kent, Boğazkale’ye 500 metre, Çorum’a 87 km, İzmir‘e 791 km, Ankara‘ya 200 km, İstanbul‘a ise 650 km mesafede.
Antik kente en yakın havalimanı Ankara’daki Esenboğa Havalimanı fakat Amasya Merzifon Havalimanı da yakın çevrede kullanılabilecek alternatifler arasında.
Antik kente kara yoluyla ulaşmak isteyen ve Çorum’un batı yönünden gelecek olan ziyaretçilerin, Ankara-Çorum Karayolunu takip etmesi gerekiyor. Kırıkkale, Delice ve Sungurlu’dan sonra Boğazkale ilçesi sapağından ilçe merkezine ulaşılıyor.
Doğudan ise Tokat, Zile ya da Yozgat üzerinden direkt ulaşım var. Şehirlerarası otobüslerle Çorum merkeze ulaştıktan sonra Boğazkale dolmuşlarıyla milli parka gidilebilir.
Hattuşaş Antik Kenti, Anadolu’nun en eski uygarlıklarından Hitit İmparatorluğuna başkentlik yapmış, Hittilerle ilgili bugüne kadar ortaya çıkarılan tüm bilgi ve belgelerin kaynağının bulunduğu merkez. UNESCO Dünya Mirası Listesinde yer alan antik kent Boğazköy-Alacahöyük Milli Parkı ile birlikte rotaya eklenmeli.