Türkiye'de ceza hukuku alanında yapılan güncellemeler, vatandaşların ilgisini çekmeye devam ediyor. Son zamanlarda "Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması"na (HAGB) dair yaşanan değişiklikler, kamuoyunda önemli bir tartışma konusu haline geldi. Özellikle, HAGB kavramının ortadan kaldırılıp kaldırılmadığı, bu düzenlemenin ne anlama geldiği ve ne zaman değişikliğe uğradığı gibi temel sorular, hukuk ve adalet arayışında olan herkesin dikkatini çekiyor. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kalktı mı? HAGB iptal oldu mu? HAGB nedir? HAGB ne zaman iptal oldu? Bu bağlamda, HAGB'nin geçmişten günümüze değişen durumu ve son gelişmeler, toplumun gündemindeki önemli başlıklardan biri haline gelmiş durumda.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kalktı mı?
Anayasa Mahkemesi, 01.08.2023 tarihli 32266 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan kararıyla, Ceza Muhakemesi Kanunu'nun (CMK) 231. maddesinin 5 ila 14. fıkralarında düzenlenen hükümlerin açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kurumuna ilişkin bazı hükümleri iptal etti.
Bu karar, Trabzon 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nde görülen bir ceza davası çerçevesinde ortaya çıktı. Mahkeme, HAGB kararının mağdurlar için yeterli bir telafi sağlamadığı, suç işleyenlerin cezadan muaf tutulmasına yol açtığı ve devletin bireylerin haklarını koruma yükümlülüğünü yerine getiremediği gerekçeleriyle Anayasa'ya aykırı olduğuna hükmetti.
Anayasa Mahkemesi, HAGB kurumunun adil yargılanma hakkını ihlal ettiğini, mağdurlara etkili bir telafi sunmadığını ve cezasızlık ortamı yarattığını belirtti. Ayrıca, HAGB'nin suçun önlenmesi konusunda caydırıcılığı zayıflattığı ve kamu otoritelerinin keyfi uygulamalarını engellemede yetersiz kaldığı vurgulandı. Bu nedenle, CMK'nın ilgili maddesinin birinci cümlesi ile uygulama alanı kalmayan diğer hükümleri iptal edildi.
İptal kararı 1 Ağustos 2024 tarihinde yürürlüğe girecek. Bu tarihten itibaren HAGB kurumu kaldırılacak ve geçerliliğini yitirecek. Ancak bu tarihe kadar HAGB düzenlemesi geçerliliğini koruyacak ve uygulanmaya devam edecek.
HAGB nedir?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, sanığın üzerine atılı suçun, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nda öngörülen hapis cezasının alt sınırının 2 yıl veya daha az olması, sanık hakkında hükmolunan cezanın adli para cezası olması, sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmaması, sanığın suçun işlediği tarih itibarıyla 18 yaşını doldurmuş olması ve suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın giderilmiş olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi halinde, hükmün açıklanmasının 5 yıl süreyle geri bırakılmasına karar verilmesidir.
HAGB kararı, sanığın suçluluğunu ortadan kaldırmaz. Ancak, hükmün açıklanmasının geri bırakılması halinde, sanığın 5 yıllık denetim süresi boyunca kasten bir suç işlememesi ve yükümlülüklere uygun davranması halinde, hakkında verilen hükmün ortadan kaldırılmasına ve davanın düşmesine karar verilir.
HAGB kararının verilebilmesi için aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmesi gerekir:
- Sanığın üzerine atılı suçun, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nda öngörülen hapis cezasının alt sınırının 2 yıl veya daha az olması.
- Sanığın hakkında hükmolunan cezanın adli para cezası olması.
- Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmaması.
- Sanığın suçun işlediği tarih itibarıyla 18 yaşını doldurmuş olması.
- Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın giderilmiş olması.
HAGB kararının verilmesi halinde, sanığın 5 yıllık denetim süresi boyunca aşağıdaki yükümlülüklere uyması gerekir:
- Suç işlemeyeceğine dair taahhüdünde bulunmak.
- Belirlenen programlara katılmak.
- Belli bir meslek veya sanat edinmek veya bir işe girmek.
- Sürekli bir gelir kaynağına sahip olmak.
- Hakkında bir kamu kurum ve kuruluşunca bir yaptırım uygulanmaması.
HAGB kararı, sanığın suçluluğunu ortadan kaldırmaz. Ancak, hükmün açıklanmasının geri bırakılması halinde, sanığın 5 yıllık denetim süresi boyunca kasten bir suç işlememesi ve yükümlülüklere uygun davranması halinde, hakkında verilen hükmün ortadan kaldırılmasına ve davanın düşmesine karar verilir.
