5 Temmuz 1996 tarihinde, İskoçya'nın Edinburg şehrine yakın Roslin kasabasında olağanüstü bir bilimsel başarı gerçekleşti. Roslin Enstitüsü'nden Ian Wilmut ve Keith Campbell liderliğinde yürütülen bir proje sonucunda, dünya çapında ün kazanmış bir klon olan Dolly adında bir kuzu doğdu.
KLON DOLYY ADI NERDEN GELİYOR?
Dolly'nin sıra dışı olan özelliği, sadece bir laboratuvar ortamında değil, aynı zamanda bir koyunun genetik kopyası olmasıydı. Dolly'nin genetik malzemesi, ondan altı yaş büyük bir koyundan alınan meme bezinden elde edilmişti. İsmi, Amerikalı ünlü country şarkıcısı Dolly Parton'dan gelmişti, bu da Wilmut ve Campbell'ın mizahi bir dokunuş sergilediğini gösteriyor.
DOLYY KİM KLONLADI?
Dolly, bu büyük başarının yıldızı olsa da, arkasındaki iki önemli bilim insanı, Ian Wilmut ve Keith Campbell, Roslin Enstitüsü'nde yollarının kesiştiği ve projeler üretmeye başladığı bilim dünyasının önemli isimleriydi. İkisi de kendi alanlarında önemli başarılar elde etmişti.
Ian Wilmut, 1944 yılında İngiltere'de doğdu ve Cambridge Üniversitesi Darwin Koleji'nde hayvan genetiği üzerine doktorasını tamamladı. Genlerin koyun embriyolarına aktarılması projelerine katılarak klonlama konusuna ilgi duymaya başladı ve Keith Campbell'ı 1990 yılında klonlama çalışmalarına katılması için yanına aldı.
Keith Campbell ise 1954 yılında İngiltere'de doğdu. İlk olarak tıbbi teknisyen olarak çalıştı, ancak daha sonra mikrobiyoloji alanında eğitim almak için Londra Üniversitesi'ne gitti. Memeli canlılarının klonlama çalışmalarına ilgi duyarak Dundee Üniversitesi'nde doktorasını tamamladı ve sonrasında Ian Wilmut ile Roslin Enstitüsü'nde çalışmaya başladı.
DOLLY NASIL KLONLANDI?
Başlangıçta, Wilmut ve Campbell'ın amacı koyun klonlamak değil, koyunlarda çekirdek nakli yapmaktı. Bir hücreden diğerine çekirdek nakli yapabilmeleri, istedikleri genetik değişiklikleri gerçekleştirebilmelerine olanak tanıyacaktı. Ancak Dolly'nin doğumu için kullanılan yöntem, bilim dünyasında büyük bir çığır açtı. Dolly, yetişkin bir koyundan alınan bir vücut hücresinin kullanılarak üretilmişti ve bu, bilim dünyasında büyük bir ilgi gördü. Bu başarı, vücut hücrelerinin de embriyonik hücreler gibi kullanılabileceğini gösterdi ve bilim dünyasında büyük bir ilgi uyandırdı.
Dolly'nin doğumu için kullanılan yöntem, bir koyunun meme dokusundan alınan bir hücrenin çekirdeğinin, çekirdeği çıkarılmış bir yumurta hücresine aktarılmasıydı. Bu yöntem, hücreler arasında elektrik şoku uygulanarak gerçekleştiriliyordu. Bu elektrik şoku, yumurta ve hücre zarlarında geçici delikler oluşturuyor ve bu deliklerden geçen kalsiyum, yeni bir canlının oluşumunu başlatıyordu. Sonuç olarak, yeni hücreler oluşuyor ve embriyo gelişiyordu. Bu embriyo daha sonra bir hamile koyunun rahmine aktarılıyordu ve Dolly'nin doğmasını sağlıyordu.
Dolly'nin doğumu, bilim dünyasında büyük bir ilgi uyandırdı ve klonlama teknolojisinin daha fazla kullanım potansiyeline işaret etti. Bu teknolojiyle süt verimi yüksek inekler klonlanabilir, soyu tehlikede olan hayvanların sayısı artırılabilir ve hatta insan klonları oluşturulabilir düşüncesi ortaya atıldı.
Dolly, diğer klon koyunlar Megan ve Morag ile aynı ağılı paylaştı. Ancak doğal koyunların aksine, bu klonlar sürekli olarak laboratuvar ortamında yaşamışlardı. Dolly, özel bir diyetle besleniyor ve özenle bakılıyordu. Uzun bir süre yaşadı ve çoğu koyunun kesime gönderildiği dokuz aylık yaşa ulaştığında hala hayattaydı. Dolly'nin kısır olduğu düşünülüyordu, ancak daha sonra doğal yollarla bir kuzusu olduğunda bu düşünce yanıldı. Dolly, sonraki yıllarda toplamda altı kuzusu dünyaya getirdi.
DOLLY NEDEN ÖLDÜ?
Ancak, Dolly'nin ölümü 2003 yılında trajik bir olayla gerçekleşti. Pulmoner adenomatoz adı verilen bir akciğer iltihabına yakalandı ve 14 Şubat 2003'te öldü. Bu hastalığın klonlamanın bir yan etkisi mi yoksa yaşamını bir laboratuvar ağılında geçirmesinin sonucu mu olduğu hala bilinmiyor.
DOLLY YAŞIYOR MU?
Ölümünün ardından, Dolly'nin klon olduğu için daha kısa bir yaşam süresine sahip olduğu teorileri ortaya atıldı.
CANLILAR KLONLANABİLİR Mİ?
Sonuç olarak, Ian Wilmut ve Keith Campbell in çalışmaları yetişkin bir hücrenin genetik malzemesinin bir yumurta hücresine aktarılmasıyla yeni bir canlının üretilebileceğini göstermiştir. Bu çalışmalarının sonucunda aynı zamanda bir canlıyı meydana getirebilecek her türlü bilginin yumurta hücresinde depolanmış olduğu da anlaşılmıştır. Bu da, yumurtadaki canlıyı meydana getirebilen bu etkenlerin neler olduğu saptayabilirsek yumurtaya ihtiyaç duymadan da herhangi bir yetişkin hücreyi programlayarak kök hücrelere dönüştürebileceğimizi işaret etmektedir.