"Dil, teknolojiye ayak uydururken zaman zaman kendini yeniden şekillendirir." Vatandaşlar arasında bir tartışma yaygınlaşıyor: Neden bazıları "makine" derken diğerleri "makina" kullanıyor? Makine mi makina mı? Neden makina değil makine? Bu sadece bir imla farkı mı yoksa derin bir dil meselesi mi? Sorunun kökenlerini araştırmak, dilin evrimsel doğasını anlamak için ilginç bir pencere sunuyor.
Makine mi makina mı?
Türkiye'de dilbilim konularında uzun süren tartışmalardan biri, "makina" ve "makine" kelimelerinin kullanımı arasındaki çekişmedir. Özellikle 2010'da emekli öğretim görevlisi Dr. Günseli Naymansoy'un "Doğru kelime 'makine'dir; üniversitelerde bu kullanım düzeltilmelidir" şeklindeki beyanı, bu konunun ulusal medyada geniş yankı bulmasına sebep oldu.
Ülkemizdeki üniversiteler arasında bu konuda ciddi bir karmaşa var. Önde gelen üniversitelerin çoğunda (örneğin Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi), tercih "makina" olarak geçiyor. Diğer yandan bazı üniversiteler (Bilkent Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi ve Koç Üniversitesi gibi) "makine" kelimesini tercih ediyor. Bazı üniversiteler ise (örneğin Selçuk Üniversitesi ve Gazi Üniversitesi) her iki kullanımı da benimsemiş durumda.
Meslek kuruluşlarına gelince, daha büyük bir fikir birliği var gibi görünüyor. Örneğin, Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) altındaki mühendislik odası, "makina" kelimesini kullanmayı tercih ediyor: TMMOB Makina Mühendisleri Odası. Benzer şekilde, Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (KTMMOB) de Makina Mühendisleri Odası'nı tercih ediyor.
Neden makina değil makine?
Naymansoy'un TDK'ye yaptığı bir başvuru sonrasında, Türk Dil Kurumu başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın'dan gelen bir cevapta, kelimenin "makine" şeklinde yazılması gerektiği iddia edilmiştir.
Ancak, Türk Dil Kurumu'nun çevrimiçi Genel Türkçe Sözlük'üne bakıldığında, "makina" kelimesi aratıldığında, "makine" kelimesine yönlendirme yapıldığı görülüyor.
TDK, hatalı yazılan kelimelerde sonuç vermez. Örneğin, aynı sözlükte "tıraş" yerine "traş" yazılırsa, "Traş yerine aşağıdakilerden birini bulmak istediğiniz tıklayınız." şeklinde bir uyarı çıkar.
Dolayısıyla, "makina" kelimesinin kullanımı Türk Dil Kurumu tarafından hatalı kabul edilmiyor. Sadece, kurum "makine" kelimesini tercih ediyor gibi görünüyor. Bu tercihin karşılığında detaylı bir açıklama sunulmaktadır.
Ancak, Türk Dil Kurumu'nun "Sıkça Yapılan Yanlışlara Doğrular" köşesinde, "makina" kelimesinin yanlış olarak verildiği ve "makine" kelimesinin doğru olduğu belirtilmektedir.
