Mardin, tarihi ve kültürel dokusuyla Türkiye'nin gözde şehirlerinden biri olarak öne çıkıyor. Ancak, bu şehrin derinliklerine indiğinizde, her bir köşesinde farklı bir öyküye tanık olursunuz. Vatandaşlar da bu öykülerin bir parçası olmak ve Mardin'in örf ve adetlerini anlamak için araştırmalara girişiyorlar. Bu yazıda, Mardin'in geleneklerini ve toplumsal dokusunu mercek altına alacağız, böylece bu eşsiz şehri daha yakından tanıyacağız.
Mardin örf ve adetleri nelerdir?
Köylerde genel olarak bayram coşkusu, her evde özel bayram yemeklerinin hazırlanmasıyla birleşir. Mardin mutfağına özgü lezzetlerle donatılan bu yemekler, bayram gezmesi sırasında gelen misafirlere ikram edilir. Yemeklerin ardından çay veya tercihe göre kahve sunulur, aynı zamanda şeker kolonya da paylaşılır. Bayram yemekleri, özenle hazırlanan ancak bir o kadar da ağır ve zahmetli bir süreç içerir. Yemeklerin sonrasında tekrar acı kahve (mırra) geleneği devam eder.
Köylerde sadece bireyler değil, aynı zamanda köyün ileri gelenleri, makul, ağa, muhtar gibi kişiler özel bir yemek şöleni düzenler. Bu özel davet, sadece köy halkını değil, aynı zamanda komşu köylerden gelenleri de kapsar. Bu atmosferde küskünler barıştırılır ve kardeşlik pekiştirilir. Bayram günlerinde kimliği, etnik kökeni, dili veya dini inancı ne olursa olsun, herkes sevgi ve saygı içinde ağırlanır, davetler sıcak bir ortamda gerçekleşir. Gençler arasında konukları ağırlama görevi paylaşılır. Bayramlaşma, köyde veya şehirde olsun, hastaların ziyaret edilmesi, büyüklerin hal ve hatırlarının sorulması, ölü evi ziyaretleri gibi geleneksel adetleri içerir. Bayram coşkusu köylerde eğlenceler, cirit oyunları, davul-zurna eşliğinde halaylarla üç gün boyunca devam eder.
Mardin'in gelenekleri neler?
Mardin ve çevresinde, kirvelik geleneği özellikle çocukların sünnet edilme sürecinde önemli bir toplumsal olgudur. Kirve, genellikle düğünlerde ve özellikle çocuk sünneti sırasında aktif bir şekilde katkıda bulunur. Kirve seçimi genellikle aile içinde tartışılarak yapılır, bu süreçte karşılıklı davetler ve ikramlar devam eder. Evlenme günleri, sünnet törenleri, hatta kan davaları veya kız kaçırma olayları gibi durumlarda kirvelere büyük sorumluluklar düşer. Kirvelik müessesesi, ailelerin ve hatta aşiretlerin birbirleriyle kardeş olmasını sağlar, birbirlerine kız alıp vermezler. "Kirveden damat olmaz" gibi inançlar kirvelik geleneğinin derinliğini yansıtır.
Mardin Yemekleri
Mardin mutfağı, zenginliğini birçok milletin etkileşiminden, coğrafi konumundan ve kültürel ilişkilerden almaktadır. Şehriyeli bulgur pilavı, işkembe dolması, çiğ köfte, kızarmış içli köfte (irok), mercimekli köfte, çeşitli yöresel dolmalar ve yaprak sarması, Mardin pastırması, kavurma, çörek küliçe, zerde, muhallebi, sütlaç, şam böreği, meftuna (tırşık), güveç, türlü gibi öne çıkan lezzetler arasındadır.
Mardin ve Yöresinde Acı Kahve (Mırra)
Bayram kutlamalarında bahsedilen acı kahve (mırra) geleneksel bir içki olarak öne çıkar. Mırra, özellikle düğün günleri, taziye ve yas günlerinde ikram edilir. Acı günlerde mırra ikramı, acının paylaşılması anlamına gelir ve bu geleneğin özellikle Kızıltepe Ova köylerinde yoğun olarak devam ettiği görülür. Acı kahve, toplumda sözü geçen, aşiret reisleri tarafından kabul görmüş kişiler tarafından ikram edilir. Mırra ikramı, babadan oğula geçen bir gelenek olarak devam eder. Kahve ile ilgili birkaç yerel atasözü ve mâni de bu geleneğin önemini vurgular.