Son yıllarda Türkiye'nin dış politika gündeminde sıkça duyduğumuz Mavi Vatan, denizlerdeki hak ve çıkarların korunmasını ve genişletilmesini hedefleyen bir doktrin olarak karşımıza çıkıyor. Bu kavram, Türkiye'nin deniz yetki alanlarını genişletme çabalarını ve Doğu Akdeniz'deki enerji kaynakları üzerindeki hak iddialarını içeriyor. Ancak Mavi Vatan sadece bir strateji mi, yoksa Türkiye'nin ulusal güvenliği için bir zorunluluk mu? Mavi Vatan meselesi nedir? İşte detaylar...
Mavi Vatan meselesi nedir?
Mavi Vatan, Türkiye Cumhuriyeti'nin Karadeniz, Akdeniz ve Ege Denizi'nde ilan ettiği deniz yetki alanlarını (karasuları, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge) kapsayan bir doktrindir.
1947 yılında ABD Başkanı Truman, ülkesinin batısında yapılacak petrol arama ve çıkarma işlemleri için kıta sahanlığı kavramını ortaya attı. Bu, ülkelerin deniz yetkilerini tanımlayarak denizlerin de ülkelerin bir parçası olduğunu kabul eden bir anlayışı temsil ediyordu. 1958'de Cenevre Deniz Hukuku Sözleşmesi ile resmîleşen kıta sahanlığı kavramı, Mavi Vatan doktrininin zeminini hazırladı.
2 Mart 2004’te BM’ye verilen nota ile Türkiye, bazı batı bölgelerinde egemenlik hakları olduğunu ilk kez iddia etti. 4 Ekim 2005 tarihli notada ise Türkiye, belirli deniz alanlarının kendi kıta sahanlığı olduğunu bildirdi. Bu gelişmelerin ardından, 2006 yılında Türk Deniz Kuvvetleri Akdeniz Kalkanı Harekâtı’nı başlattı. Mavi Vatan kavramı ise ilk defa 14 Haziran 2006 tarihinde Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’nda düzenlenen bir sempozyumda Cem Gürdeniz tarafından ortaya atıldı. Cihat Yaycı da bu kavramın geliştirilmesinde önemli katkılarda bulundu ve 2010 yılında yayımladığı "Temel Deniz Hukuku" adlı kitabında bu kavramı kayda geçirdi. Mavi Vatan, 2015 yılından sonra Türkiye’nin deniz alanlarında askeri güce dayalı strateji yürütmesinde etkin rol oynadı ve 2019'da Türkiye tarihinde ilk defa eş zamanlı olarak Karadeniz, Ege ve Akdeniz'de Mavi Vatan Tatbikatı yapıldı.
Türkiye-Libya MEB Anlaşması
27 Kasım 2019 tarihinde, Türkiye ile Libya arasında Akdeniz’de deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına ilişkin bir mutabakat muhtırası imzalandı ve Türkiye’de 7195 sayılı kanunla uygun bulundu. Bu anlaşma sayesinde Libya ile Türkiye denizden komşu oldu.
Önemli İsimler
Cihat Yaycı
Mavi Vatan terimini doktrin haline getiren ve disiplinler arası bir çalışma ile literatürde yerine almasını sağlayan Cihat Yaycı, bu konuda birçok makale ve kitap yazdı. Bugün bilinen mevcut Mavi Vatan haritasını çizen kişi olan Yaycı, aynı zamanda Türk DEGS adında bir araştırma merkezi kurdu.
Cem Gürdeniz
Mavi Vatan kavramını ilk kez kullanan isim olan Cem Gürdeniz, Atatürk'ün Çanakkale Savaşı sırasında söylediği "Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum." sözünü örnek göstererek ana vatan savunmasının Mavi Vatan'da başlaması gerektiğini savunmaktadır.
