Kullanıcılar, Ramazan ayına yaklaşırken, Mekruh nedir? ve Oruç nasıl mekruh olur? gibi soruların cevaplarını araştırıyorlar. İslamî terminolojide önemli bir yer tutan "mekruh" kavramı, ibadetlerin doğru ve yanlış yapılan şekillerine işaret ederken, oruç ibadetinin de bu kapsamda nasıl değerlendirildiği merak konusu oldu. Detaylar için haberimizi okumaya devam edin.
Mekruh nedir?
Sözlük anlamı 'sevilmeyen şey' olan mekruh, çirkinlik, çirkin davranışlar, uygunsuzluk manasına gelir. Haram gibi yapılması hoş görülmeyen davranışlara, eylemlere mekruh denmektedir. İslam fıkhında önemli bir yeri olan mekruh kavramı, çeşitli mezheplerde farklı şekillerde tanımlanır.
"Mekruh olanı, haramdan ayıran bazı farklar bulunur. Bir şeyin mekruh olduğunu anlayabilmek için nasların iyi incelenmesi gereklidir. Mezhebe göre farklılık gösteren mekruh durumlar, farklı biçimde tanımlanır."
Farklı Mezheplerde Mekruh Anlayışı
"Mekruh, dinen yapılması yasaklanmış olan veya uygun görülmeyen davranışlar için konulan tabirdir. Dinen, bir kişinin malını çarçur etmesi, haram değildir ama mekruhtur. Uygun görülmeyen bir davranıştır." Mezheplere göre ise mekruh kavramı farklı yorumlanır.
Mezhepler Arası Farklar
"Şafi mezhebi, mekruhun tek çeşit olduğunu belirtmiştir. Yapan kişi övgüye layık görülür. Yapmayan sadece kınanır ama cezalandırılmaz. Hanefi mezhebine göre durum daha farklıdır. İki ayrı kısma ayrılır. Bunlar tahrimen mekruh ve tenzihen mekruh biçimindedir."
"Mekruh (Arapça: مكروه), İslam fıkıhında haram gibi kesin ve bağlayıcı olmamakla birlikte- yapılmaması istenen şeydir. Efâl-i mükellefindendir. Sözcük anlamı olarak 'hoş görülmeyen, beğenilmeyen şey' manasına gelir." Bu kavram, İslam fıkhının önemli bir parçasını oluşturur ve dini hayatta rehberlik eder.
Oruç nasıl mekruh olur?
1629 yılına dair İslam hukuku belgelerine göre, oruç tutanlar için bazı davranışlar mekruh kabul edilir. Bu davranışlar arasında göze ilaç damlatmak, sürme çekmek gibi bazı eylemler bulunmaktadır. Bununla birlikte, kan aldırmak, hamama gitmek gibi faaliyetler de oruçlu kişiyi güçsüz düşürebilir ve bu da mekruh kabul edilir. Enfiye çekmek gibi eylemler de aynı şekilde mekruh olarak nitelendirilir. Ancak, etkisinin boğaza ulaşacağı bilinmeyen durumlarda mekruh kabul edilirken, bilindiği durumlarda caiz görülmez. Güzel kokulu bitkileri koklamak da oruçlu kişinin zayıflamasına sebep olabilir. Kadının su içinde oturması, fitil kullanımı, elbiseyi ıslatmak gibi eylemler de mekruh kabul edilir. Diş çektirmek, ağız kanamasına neden olacak faaliyetlerde bulunmak da oruç tutanlar için mekruh olarak kabul edilir. Islak bir misvak kullanmak ve sebepsiz yere su veya akıcı bir şeyleri ağza almak da mekruh durumlar arasındadır. Ayrıca, meni getirme niyeti olmaksızın eşini öpmek veya şehvet uyandıracak faaliyetlerde bulunmak da mekruh kabul edilir.
Mekruh oruç, genellikle oruç tutan kişinin ibadetini daha sağlıklı ve anlamlı bir şekilde yerine getirebilmesi adına önerilen davranışlardan kaçınılmasını ifade eder. Yalan söylemek, kötü niyetli davranışlarda bulunmak, haksız yere kavga etmek gibi durumlar mekruh oruç kapsamında değerlendirilebilir. Bayram günleri, oruç tutmanın yasak olduğu günlerin başında gelir. Ramazan Bayramının birinci gününde ve Kurban Bayramının dört gününde oruç tutmak mekruh kabul edilir. Bu günler, yeme, içme ve sevinç günleri olduğu için oruç tutmanın hoş karşılanmamasından kaynaklanır. Yolculuk halinde oruç tutmak ise mekruh kabul edilmez. Kişinin seyahat halindeyken oruç tutma veya tutmama zorunluluğu yoktur; isteğe bağlı olarak tutabilir veya tutmayabilir. Ancak gücü yetiyorsa oruç tutması daha fazla sevap kazandırır.
Oruçlu bir kişinin kaçınması gereken davranışlar bulunur. Bu davranışlar bazıları orucu tamamen bozar, bazıları ise mekruh hale getirir. Örneğin, yemek yemek, içmek, cinsel ilişkiye girmek, sigara içmek gibi faaliyetler orucu bozar. Yalan söylemek, gıybet etmek ise orucu mekruh hale getirir ve değerini azaltır. Oruçlu iken küfür etmek veya ahlaki olmayan sözler söylemekten kaçınılmalıdır. Gereksiz kavgalardan ve tartışmalardan kaçınılmalıdır. Kötü niyetle hareket etmek veya başkalarına zarar vermek de oruçlu iken kaçınılması gereken davranışlardır. Harama bakmak, yani kötü niyetle bir kadına bakmak, hem günah hem de orucu mekruh hale getirir.
Orucu Mekruh Kılmayan Durumlar
Oruçlu iken bazı durumlar, orucu bozmaz ve mekruh kabul edilmez. İslam hukukuna göre, orucu bozan durumlar belirli ve sınırlıdır. Bilinmelidir ki, bilmeden veya yanlışlıkla yapılanlar için sorumlu tutulmaz. Oruçlu bir kişinin yanlışlıkla yemek veya içmek durumunda, bu durum orucu bozmaz. Ancak kasıtlı olarak yemek veya içmek orucu bozar. İstemsiz kusma orucu bozmazken, bilerek kusmak orucu bozar. Abdest almak veya gusül yapmak oruçlu iken orucu bozmaz. Ağız gargarası kullanmak veya misvak kullanmak da orucu bozmaz, ancak yudum veya misvaktan bir parça boğaza kaçmamalıdır. Toz veya duman gibi şeylere maruz kalmak da orucu bozmaz. Koklayarak veya inceleyerek parfüm kullanmak da orucu bozmaz, çünkü bu tür eylemler orucu etkilemez.