Modern yaşamın vazgeçilmezi olan plastik, çevre için ciddi bir tehdit oluşturuyor. Ancak plastik atıkların en dikkat çekici ve belki de en tehlikeli kısmı, mikroplastiklerdir .Mikroplastik nedir? Mikroplastik canlılara nasıl zarar verir? soruların yanıtı haberimizde yer alıyor...
Mikroplastik nedir?
Mikroplastik terimi ilk kez 1968'de ABD Hava Kuvvetleri Malzeme Laboratuvarı tarafından ortaya atıldı. Söz konusu raporda, plastik malzemelerin yüksek gerilime maruz kalmasıyla oluşan parçacıklar mikroplastik olarak tanımlandı.
Dünya, 1972'de Sargasso Denizi'nde yüzey suyunda büyük miktarda mikroplastik partikülleri bulunduğunu öğrendi. Bu keşif, sucul ortamlarda mikroplastiklerin varlığına dair ilk ciddi işaretti.
2004'te, Steering Committee of the National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) Marine Debris Program, 5 mm'den küçük plastikleri mikroplastik olarak tanımladı. Bu tanım, daha sonra farklı plastik boyutları için standartlar belirlemek için temel oldu.
Nanoplastikler, 1 nm ile 1 µm arasında boyuta sahip plastik parçacıklarıdır. Endüstriyel kullanımdan ve plastik malzemelerin parçalanmasından kaynaklanır. Bu çok küçük boyutları nedeniyle çevre ve insan sağlığı için potansiyel bir tehdit oluşturabilirler.
Bazı araştırmalar, içme suları, deniz ürünleri, şeker, bal gibi gıdalarda mikroplastik varlığını ortaya koymuştur. Bu durum, gıdaların üretim ve tüketim aşamalarında mikroplastik kirliliğinin yaygınlığını göstermektedir.
Mikroplastik canlılara nasıl zarar verir?
Mikroplastikler, plastik kirliliğinin gözden kaçan ancak çevre ve canlılar üzerinde ciddi etkilere sahip olan unsurlardır. Plastik parçacıklarının 5 milimetrenin altındaki boyutlarıyla tanımlanan mikroplastikler, polimer katkı maddelerinin karışımından oluşur.
Plymouth Üniversitesi'nden deniz biyolojisi profesörü Richard Charles Thompson, gözlemlediği küçük plastik parçalarına "mikroplastikler" ismini vererek bu terimi ilk kullanan kişi olmuştur. Ancak mikroplastik parçacıklarının boyutları resmi olarak ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi ile Avrupa Kimyasallar Ajansı tarafından belirlenmiştir.
Mikroplastikler, çeşitli plastik malzemelerin bozunması ve parçalanmasıyla ortaya çıkar. Özellikle araç lastikleri, sentetik kıyafetler ve temizlik malzemelerindeki plastik boncuklar, mikroplastiklerin ana kaynakları arasındadır.
Araçların hareketi sırasında yol ile sürtünme, araç lastiklerinin aşınmasına ve mikroplastik parçalarının ortaya çıkmasına neden olur. Benzer şekilde, çamaşır makinesinde yıkanan sentetik kıyafetler de küçük elyaf parçacıklarını suya karıştırır.
Temizlik malzemelerinde bulunan plastik türevli mikro boncuklar, arıtma tesislerinin filtrelerinden geçerek suya karışabilir. Bu durum, günlük olarak geçen su miktarı göz önüne alındığında çevreye büyük miktarda mikroplastik yayılmasına neden olur.
Sınıflandırma:
Mikroplastikler, oluşum süreçlerine ve ana kaynaklarına göre iki sınıfa ayrılır: primer (birincil) mikroplastikler ve sekonder (ikincil) mikroplastikler.
Primer (Birincil) Mikroplastikler
Birincil mikroplastikler, kasten üretilen küçük plastik parçalardır ve kozmetik, kişisel bakım ürünleri ve endüstriyel üretim gibi çeşitli alanlarda kullanılır. Bu parçacıklar, atık su sistemlerine karışarak veya üretim sırasında oluşan hatalardan dolayı çevreye yayılabilir.
Sekonder (İkincil) Mikroplastikler
İkincil mikroplastikler, büyük plastiklerin mekanik veya kimyasal ayrışması sonucunda oluşan düzensiz parçalardır. Bu plastikler, çeşitli doğal etkenlerin etkisiyle mikroplastik boyutlarına parçalanabilirler.
Mikroplastik sınıflandırmasında yer almayan nanoplastikler, mikroplastiklerden çok daha küçük boyutlarda olan plastik parçacıklardır. Bu parçacıkların insan ve çevre sağlığı üzerindeki etkileri, tespit edilmelerinin zorluğu nedeniyle daha fazla araştırma gerektirmektedir.
Mikroplastiklerin çevre ve canlılar üzerindeki etkileri konusundaki farkındalığın artması, plastik kirliliğinin önlenmesi ve doğal yaşamın korunması için önemli bir adımdır.
