Son zamanlarda, kullanıcılar arasında Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ile ilgili sorular sıkça gündeme gelmeye başladı. Özellikle araç alımı, elektronik cihazlar ve lüks tüketim ürünleri gibi alanlarda karşılaşılan ÖTV, nedir ve nasıl hesaplanır sorularını beraberinde getiriyor. Vergi yükümlülükleri hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak isteyen tüketiciler için hazırladığımız bu rehberde, ÖTV'nin tanımını, hangi ürünlerde uygulandığını ve hesaplama yöntemlerini ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz.
ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) Nedir?
1985 yılında ülkemizde yapılan bir reformla katma değer vergisi (KDV) uygulamaya konuldu. Bu reformun ardından, dolaylı vergilerde ikinci büyük değişiklik ise özel tüketim vergisi (ÖTV) ile gerçekleştirildi. Avrupa Birliği müktesebatına uyum sağlamak ve belirli mal gruplarındaki vergileri sadeleştirmek amacıyla, ÖTV ilk defa 2002 yılında 4760 sayılı kanunla Türk Vergi mevzuatına dahil edildi. ÖTV, genellikle ikame esnekliği düşük veya ikamesi olmayan ürünlerden alınır.
Bu nedenle, ÖTV'ye tabi ürünleri tüketicilerin kullanımından vazgeçmesi ya da ikame etmesi oldukça zordur. Dolayısıyla, bu ürünler üzerinden alınan vergilerin tahsili Hazine açısından daha kolaydır. Cep telefonları ve beyaz eşyalar, hayatımızın önemli bir parçası haline gelen bu tür ürünlere örnektir.
KDV'den farklı olarak, ÖTV tek seferde yani ürünün üretimi veya ithalatı sırasında uygulanır ve ürünün fiyatına eklenerek nihai tüketiciden tahsil edilir. Eğer ürün aynı zamanda KDV’ye tabi ise, tüketici ÖTV üzerinden bir de KDV ödemek zorunda kalır. ÖTV gelirlerinin yıllara göre seyrine baktığımızda, bu verginin toplam vergi gelirleri içindeki payının önemli olduğunu görüyoruz.
Bunun temel nedenlerinden biri, daha önce de belirtildiği gibi, ÖTV'ye tabi ürün grubunun ikamesi olmayan ürünleri kapsamasıdır. 2021 yılında ÖTV gelirleri içinde en büyük pay "Tütün Mamulleri" üzerinden alınmıştır. Bunu "Motorlu Taşıtlar" ve "Petrol ve Doğalgaz Ürünleri" takip ederken, "Alkollü İçkiler" ve "Dayanıklı Tüketim Malları" da önemli paya sahiptir. "Kolalı Gazozlar" ise en az paya sahiptir. 2021 yılında "Petrol ve Doğalgaz" ürünlerinin ÖTV gelirleri içindeki payının azalmasının temel nedeni, eşel mobil sistemine geçilmiş olmasıdır. Bu sistem, tüketicinin alım gücünü korumak amacıyla akaryakıt fiyatlarındaki artışları otomatik olarak ÖTV'den karşılar. Mart 2022'de eşel mobil sisteminin tamamen kaldırılmasıyla, akaryakıt üzerinden alınan ÖTV'nin payının yeniden artması beklenmektedir.
ÖTV gelirlerinin toplam vergi gelirleri içindeki payı %20 - %25 arasında değişmiştir. ÖTV'den elde edilen gelirler, merkezi yönetim bütçe gelirleri içinde önemli bir yere sahiptir. ÖTV üzerinden ayrıca KDV de tahsil edildiği için, dolaylı vergilerin nihai tüketici üzerindeki vergi yükü artmaktadır.
ÖTV’yi kim öder?
Ürünü satın alan kişi, ÖTV'yi ödemekle sorumludur. Vergi yükümlüsü, satışı yapan taraf yani satıcıdır. Mal el değiştirip yeniden satıldığında, tekrar ÖTV tahsil edilmez. Ürün kategorilerine göre değişen ÖTV oranları bulunmaktadır.
Kimler ÖTV'li fatura keser?
Bu kayıt işlemi, ilgili kurumun mali hareketlerini belgelemek, sınırlamak, denetim altında tutmak, özetlemek ve raporlamak amacıyla gerçekleştirilir. ÖTV içeren bir faturanın muhasebe kaydının yapılması büyük önem arz eder.
Kimler ÖTV'den muaf olur?
Engelli bireyler, engellilik oranları %90 ve üzeri olduğunda sıfır araç alımlarında ÖTV'den muaf tutulurlar. Bu nedenle, %90 engelli raporuna sahip olanlar araba satın alırken ÖTV ödemek zorunda kalmazlar. Ancak, %90 engelli bireylerin H sınıfı ehliyete sahip olmaları gerekmektedir.
ÖTV Hangi Ürünlerde Uygulanmaktadır?
Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) bazı mallara ve ürünlere uygulanmaktadır. Bu ürünlerden bazılarına örnek olarak motorlu taşıtlar, mücevherat, kürk gibi lüks tüketim ürünleri; tütün ve alkol gibi sağlığa zararlı maddeler; benzin ve yağ gibi çevreye zarar verebilecek ürünler verilebilir.
Teknolojik ürünlerde ÖTV var mı?
26 Nisan 2022 tarihinde yapılan düzenleme ile cep telefonları için uygulanan ÖTV oranlarında değişikliğe gidildi. Buna göre, 1.500 TL'ye kadar olan cep telefonları için %25, 1.500 TL ile 3.000 TL arasındaki cep telefonları için %40 ve 3.000 TL üzerindeki cep telefonları için %50 oranında ÖTV tahsil edilmektedir.
İthalatta ÖTV hangi ürünlerde var?
- Akaryakıt Ürünleri: Benzin, motorin, LPG gibi akaryakıt ürünlerinde ÖTV uygulanır.
- Alkollü İçecekler ve Tütün Ürünleri: Bira, şarap, rakı, sigara gibi alkollü içecekler ve tütün ürünleri yüksek oranda ÖTV'ye tabidir.
- Motorlu Taşıtlar: Otomobiller, motosikletler, ticari araçlar gibi motorlu taşıtlarda ÖTV uygulanır. Araçların motor hacmi ve türüne göre vergi oranları değişebilir.
- Elektrikli ve Elektronik Cihazlar: Cep telefonları, tabletler, bilgisayarlar gibi belirli elektronik cihazlarda ÖTV alınır.
- Kozmetik Ürünler: Parfümler, makyaj malzemeleri gibi bazı kozmetik ürünleri de ÖTV kapsamındadır.
Vergi dairesine sunulan bu belgeler sonrasında, vergi dairesi tarafından yapılan doğrulama ile gümrüksüz satış mağazasına teslim edilen malların ÖTV'sinin, mükellef tarafından bağlı olduğu vergi dairesine (ithalat sırasında gümrük idaresine) ödendiği onaylanır.
Gümrük ÖTV ne zaman ödenir?
Gümrük vergilerinin ödenmesi, belirlenen zaman diliminde gerçekleştirilmelidir. Türkiye'de, gümrük vergisi genellikle malın gümrüğe sunulmasından itibaren belirli bir süre içinde ödenmelidir. Ödemeler zamanında yapılmazsa, gecikme faizleri veya cezai yaptırımlar devreye girebilir.
ÖTV Hesaplama Nasıl Yapılır?
Örneğin, düşünün ki bir araç satın almak istiyorsunuz ve bu aracın vergiler hariç satış fiyatı 250.000 TL olsun. Ayrıca aracın silindir hacmi 1600 cm³'ü geçmesin. Bu durumda, ÖTV tutarı şöyle hesaplanır: 250.000 TL'nin %60'ı olan 150.000 TL.
Elektrikli araçlarda ÖTV oranı kaçtır?
Elektrikli araçlarda ÖTV oranları, motor gücüne ve vergisiz satış tutarına göre değişmektedir. Motor gücü 160 kW'dan az olan araçlar için vergisiz satış tutarı 1.450.000 TL'nin altındaysa %10 ÖTV uygulanırken, bu tutarın üstündeyse %40 ÖTV uygulanmaktadır. Motor gücü 160 kW ve üzerinde olan araçlar için ise vergisiz satış tutarı 1.350.000 TL'nin altındaysa %50 ÖTV, bu tutarın üstündeyse %60 ÖTV uygulanmaktadır.
1 Milyon TL’lik Araçta ÖTV ne kadar?
1 milyon TL değerindeki bir araç için ÖTV tutarı, aracın türüne ve ÖTV oranına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. ÖTV oranları araç türüne göre değişiklik gösterdiği için kesin bir rakam vermek için aracın türü ve güncel ÖTV oranlarına bakmak gereklidir.
13 Ağustos 2022 tarihli Resmi Gazete'de yapılan güncelleme ile 2024 yılı için geçerli olacak ÖTV oranları şu şekildedir:
Motor silindir hacmi 1600 cm³'ü geçmeyen, matrahı 184 bin TL’ye kadar olan araçların ÖTV oranı %45
Motor silindir hacmi 1600 cm³’ü geçmeyen, matrahı 184 bin TL ile 220 bin TL arası araçların ÖTV oranı %50
Motor silindir hacmi 1600 cm³’ü geçmeyen, matrahı 220 bin TL ile 250 bin TL arası araçların ÖTV oranı %60
Motor silindir hacmi 1600 cm³’ü geçmeyen, matrahı 250 bin TL ile 280 bin TL arası araçların ÖTV oranı %70
Motor silindir hacmi 1600 cm³’ü geçmeyen, matrahı 280 bin TL üzeri araçların ÖTV oranı %80
Motor silindir hacmi 1600 cm³ ile 2000 cm³ arası, matrahı 170 bin TL’ye kadar araçların ÖTV oranı %130
Motor silindir hacmi 1600 cm³ ile 2000 cm³ arası, matrahı 170 bin TL üzeri araçların ÖTV oranı %150
2000 cm³ üzeri motor silindir hacmi olan ve matrahında sınır olmayan araçların ÖTV oranı %220
Hangi araçta ne kadar ÖTV indirimi var?
Araç türleri arasında otomobiller, panelvanlar, arazi taşıtları, ATV'ler, jeep'ler, station wagon'lar ve pick-up'lar, yeni ÖTV indirimi kapsamına dahil edilmiştir. Otomobillerde ÖTV indirimi için engel oranı dikkate alınır. Son ÖTV düzenlemesiyle, karavan dönüşümlü olan ve 0-5 yaş arası araçların ÖTV oranı %45'e indirilmiştir.
Araç ÖTV’si Nasıl Hesaplanır?
Özel Tüketim Vergisi (ÖTV), aracın net fiyatına dahil edilerek KDV matrahı hesaplanır. Böylece, aracın satış fiyatına %20 KDV eklenir. Örneğin, bir aracın yalın fiyatı 145.000 TL ise, KDV matrahına ÖTV dahil edilerek 174.000 TL olarak hesaplanır.
ÖTV muaf araç nasıl alınır?
ÖTV muafiyetinden yararlanarak araç satın almak isteyenlerin temin etmesi gereken belgeler şu şekildedir:
- Engellilik oranını belirten resmi engelli raporu
- Sürücü belgesi
- Vergi dairesinden alınan ÖTV muafiyet belgesi
ÖTV İstisnası nedir?
Mesela, 1.600 cm³'ye kadar silindir hacmi olan ve vergisiz satış fiyatı 240.000 TL olan bir araç için %60 Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ve %20 Katma Değer Vergisi (KDV) uygulanır. Özel düzeyde engel derecesine sahip bireyler ise bu tür alımlarda ÖTV ödemekten muaf tutulurlar, bu duruma ÖTV muafiyeti adı verilir.
Araç alırken kimler ÖTV ödemez?
Araç alırken, belirli düzeyde engel derecesine sahip bireyler ÖTV ödemekten muaf tutulurlar. Bu durum, ÖTV muafiyeti olarak adlandırılır.
ÖTV İndirimi nedir?
ÖTV indirimiyle araç satın alma maliyetleri düşürülmektedir. Bir aracın vergisiz fiyatı üzerine ÖTV oranı uygulanarak doğrudan fiyat düşürülemez. Bunun yerine, vergisiz fiyata ÖTV ve KDV oranları eklenerek toplam maliyet belirlenir.
ÖTV İndiriminin şartları nedir?
ÖTV indiriminin şartları, genellikle devletin ekonomik politikalarına ve sektörel ihtiyaçlarına göre belirlenir. Örneğin, otomotiv sektöründe ÖTV indirimi genellikle belirli koşullara bağlı olarak uygulanabilir. Bu koşullar arasında, belirli motor hacmi sınırları, emisyon standartları veya yakıt türü gibi teknik özellikler bulunabilir. Ayrıca, ÖTV indiriminin süresi, hangi araç kategorilerinde geçerli olduğu ve uygulama detayları da şartlar arasında yer alabilir. Bu detaylar ülkeden ülkeye ve sektörden sektöre değişiklik gösterebilir.
ÖTV İndirimli araç kaç yıl satılamaz?
ÖTV'den istisna edilen araçlar, satın alındıktan sonra 5 yıl boyunca satılamaz. Eğer bu süre içinde aracınızı satmak isterseniz, satın alırken muafiyet sağlanan vergileri ödemeniz gerekmektedir. Vergiler ödendikten sonra, aracı satma konusunda herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır.
ÖTV indirimi şartları nelerdir?
ÖTV indirimi için genellikle belirli şartlar bulunmaktadır. Örneğin, elektrikli veya hibrit araçlar gibi çevre dostu araçlar için ÖTV indirimi uygulanabilir. Ayrıca engelli bireyler veya özel tüketim vergisinden muaf diğer durumlar da ÖTV indirimi sağlayabilir. Ancak her durum için belirlenen spesifik şartlar ve belgeler gerekebilir. ÖTV indiriminden faydalanabilmek için ilgili vergi mevzuatına göre gereken koşulları ve başvuru sürecini takip etmek önemlidir.
ÖTV nereye ödenir?
ÖTV beyannameleri Gelir İdaresi Başkanlığı'na (GİB) ait İnternet Vergi Dairesi (IVD) aracılığıyla e-beyanname olarak gönderilmelidir. Ancak, bu kural sadece 2A numaralı beyannameler için geçerlidir. 2B numaralı ÖTV beyannameleri ise vergi dairesine doğrudan teslim edilmelidir
ÖTV nasıl ödenir?
Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ödemeleri, vergi daireleri ile anlaşmalı bankalar aracılığıyla yapılmaktadır. Bu ödemeler, anlaşmalı bankaların internet şubeleri üzerinden de kolaylıkla gerçekleştirilebilir.
ÖTV ne zaman yatırılır?
Özel Tüketim Vergisi, bir mal ya da ürün ilk kez satıldığında tahsil edilir. Yani, malı veya ürünü ilk satın alan kişi ÖTV'yi ödemekle sorumludur. Ancak, bu mal veya ürün daha sonra ikinci kez satıldığında ÖTV uygulanmaz.
ÖTV Ödenmezse ne olur?
Eğer Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ödenmezse, vergi kanunlarına göre ilgili yasal yaptırımlar uygulanabilir. Bu durumda vergi ihlali oluşabilir ve vergi idaresi tarafından cezai işlemler başlatılabilir.
ÖTV hakkında sıkıça sorulan sorular nelerdir?
Türkiye’de Uygulanan ÖTV Oranları nelerdir?
Motor silindir hacmi 1600 cm³ ile 2000 cm³ arasında olan araçlarda ÖTV matrahı 170.000 TL'ye kadar %130, 170.000 TL'nin üzerinde ise %150'dir. Motor silindir hacmi 2000 cm³'ten fazla olan ve sınırsız matrahı olan araçlar için ise %220 ÖTV uygulanır.
Yüzde 80 ÖTV dilimine giren araçlar hangileri?
Motor silindir hacmi 1600 cm³'ü aşmayan ve vergi değeri 280 bin TL üzerinde olan araçlar için ÖTV oranı %80 olarak belirlenmiştir. 1600 cm³ ile 2000 cm³ arası motor hacmine sahip ve vergi değeri 170 bin TL'ye kadar olan araçların ÖTV oranı %130'dur. Aynı motor hacmine sahip ancak vergi değeri 170 bin TL'yi aşan araçlar için ÖTV oranı ise %150 olarak uygulanmaktadır.
Hangi araçlar %10 ÖTV?
Elektrikli araçlarda motor gücü 160 kW'nın altında ve matrahı 1.450.000 TL'yi geçmeyenler için ÖTV oranı %10 olarak uygulanırken, aynı motor gücüne sahip ancak matrahı 1.450.000 TL'yi aşan araçlarda ÖTV oranı %40 olarak belirlenmiştir.
ÖTV'siz ticari araç hangileri?
- Taksi
- Dolmuş
- Minibüs
- Midibüs
- Otobüs
- Kamyon
- Çekici (Tır)
