Sendika üyeleri, toplu sözleşme ikramiyelerinin kapsamı ve ödemeleri hakkında birçok soru yöneltiyor. Toplu sözleşme ikramiyesi nedir ve çalışanlar bu ikramiyeyi nasıl alır? Merak edilen soruların yanıtlarıyla birlikte, ikramiyenin hesaplanma yöntemlerini ve toplu sözleşmelerin bu konudaki rolünü açıklıyoruz.
Sendika (Toplu Sözleşme) İkramiyesi nedir?
Toplu sözleşme ikramiyesi, 2005 yılında yapılan toplu görüşmelerle elde edilen bir hak olup, kamu görevlisi olan sendika üyelerine ödenir. İlk düzenlemede, sendikaların, hizmet kolunda üye olabilecek kamu görevlisi sayısının %1'ini aşması durumunda daha yüksek ödemeler yapılacağı belirtilmişti. Ancak, Danıştay bu düzenlemeyi iptal etti ve Meclis tarafından yapılan yeni düzenlemeyle %2 barajı belirlenmişti. %2'nin altında kalan sendikaların üyelerine toplu sözleşme desteği verilmesi öngörülmüş, ancak bu düzenleme Anayasa Mahkemesi tarafından da iptal edilmiştir.
2023 itibariyle, 2.130.644 sendika üyesi kamu görevlisinden 2.018.670 kişi toplu sözleşme ikramiyesinden yararlanıyordu. 111.974 üye ise toplu sözleşme desteği alıyordu. Üye sayısının bugünkü tahmini 2 milyon 150 bin civarındadır. %2'yi aşan sendikalar 47 iken, %2'yi geçmeyen sendikalar 180'den fazladır. 2023'te toplu sözleşme ikramiyesi 538 TL, toplu sözleşme desteği ise 190 TL civarındaydı. Toplu Sözleşme İkramiyesi, 2012 yılında 45 TL, 2014'te 60 TL, 2016'da 750 gösterge rakamına (3 aylık) ve 2023'te aylık 707 gösterge rakamına (538 TL) yükseltilmiştir.
Anayasa Mahkemesi'nin 18/01/2024 tarihli kararı, kamuoyuna "AYM %2 barajını iptal etti" olarak yansıdı. Ancak, kararın detayları Resmi Gazete'de 05.03.2024'te yayımlandı ve %2 barajının değil, toplu sözleşme ikramiyesinin dayanağı olan yasa maddesinin iptal edildiği anlaşıldı. Bu durum, CHP'nin başvurusu sonucu 2 milyonu aşkın memurun mağdur olmasına neden oldu.
CHP, "en az %2" ibaresine dava açmak yerine, maddenin tamamına dava açarak toplu sözleşme ikramiyesinin iptaline neden olmuştur. Bu, 2 milyondan fazla kamu görevlisinin mağduriyetine yol açmıştır. CHP'nin 2005 yılında sendika ödeneğine açtığı dava ve iptal ettirdiği düzenlemeler, benzer şekilde birçok düzenlemenin iptaline neden olmuştur.
Toplu sözleşme ikramiyesi, kamu görevlilerinin elde ettiği bir kazanımdır ve 2 milyondan fazla kamu görevlisinin elinden alınması, Memur-Sen'in tepkisini doğurmuştur. CHP'nin başvurusu sonucunda zarar görenlerin Memur-Sen değil, doğrudan kamu görevlileri olduğunun altı çizilmiştir. Memur-Sen, toplu sözleşme ikramiyesinin korunması için haklı bir tepki göstermektedir.
Baraj uygulaması sendikalar için bir baskı aracı olarak değerlendirilebilir, ancak siyasi partiler ve işçi sendikalarında benzer kısıtlamalar bulunmaktadır. İşçi sendikaları, toplu iş sözleşmesi yapabilmek için %50+1 ve %1 barajlarına tabidir, kamu görevlileri sendikalarında ise toplu sözleşme kazanımları sendikalı-sendikasız fark etmeksizin uygulanır. Bu durum, sendikal örgütlülüğü ve yetkilendirmeyi etkileyebilir.
İşçi sendikacılığında, toplu iş sözleşmesinden yararlanmak için dayanışma aidatı ödemek zorunludur. Bu durum, sendikanın gücünü artırır ve kazanımların değerini korur. Kamu görevlileri sendikacılığında ise toplu sözleşme hükümleri tüm kamu görevlilerine eşit olarak uygulanır. İşçi sendikalarındaki gibi dayanışma aidatı veya sendika üyeliği zorunluluğu yoktur, bu durum sendikal örgütlenmeyi olumsuz etkileyebilir.
7. Dönem Toplu Sözleşme görüşmeleri Hakem Kurulu Kararı ile tamamlanmış olup, Anayasa Mahkemesi toplu sözleşme ikramiyesi hükmünü iptal etmiş olsa da toplu sözleşme hükümlerinin geçerli olduğu söylenebilir.
Toplu sözleşme ikramiyesinin kaldırılmasıyla kamu görevlileri toplu sözleşme desteği ile yetinecektir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı'nın açıklamalarına göre, çözümün kısa sürede sağlanacağı ve yetkili konfederasyonla bir protokol imzalanarak sorunun çözüleceği öngörülmektedir.
Sendika İkramiyesi kimlere verilir?
Sendika (toplu sözleşme) ikramiyesi, sendika üyesi olan kamu görevlilerine verilir. Bu ikramiye, toplu sözleşme sürecinde elde edilen bir kazanım olarak kamu görevlilerine ödenir ve genellikle sendika üyeliği şartı aranır. Ancak, toplu sözleşme ikramiyesinin ödenme şekli ve koşulları, ilgili yasal düzenlemelere ve toplu sözleşme anlaşmalarına bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Son düzenlemelere göre, toplu sözleşme ikramiyesi, sendikalı olan kamu görevlilerine belirli bir miktar olarak ödenirken, sendika üyesi olmayan kamu görevlilerine bu ikramiye ödenmemektedir. Bu uygulama, sendika üyeliğini teşvik etmek ve sendikal örgütlenmeyi desteklemek amacıyla yapılmaktadır.