Toplu İş Sözleşmesi, işçilerin ve işverenlerin arasındaki ilişkileri düzenleyen temel belgelerden biridir. Ancak, bu terim sıklıkla karmaşık bir yapı olarak algılanır ve pek çok insan için anlamı net değildir. Bu yazının amacı, toplu iş sözleşmesinin tanımını yapmak ve işlevlerini anlamak için bir temel oluşturmaktır. Toplu iş sözleşmesinin ne olduğunu ve işleyişini açıklamak, iş dünyasında yaşanan değişimlere daha iyi bir bakış açısı kazandırabilir. Bu metinde, toplu iş sözleşmesinin ne işe yaradığını ve neden önemli olduğunu tartışacağız.
Toplu İş Sözleşmesi nedir?
Toplu İş Sözleşmesi (TİS), işyeri veya işletme seviyesinde, belirli bir işkoluna dayanarak işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren ile yetkili işçi sendikası arasında gerçekleştirilen bir iş sözleşmesidir. TİS'in işçi tarafında bir işçi sendikasının bulunması gereklidir, ancak işverenin sendika üyesi olması gerekmez. İşyeri uygulamaları ve işçi-işveren ilişkilerinde, zorunlu yasa hükümlerinden sonra en önemli kaynaktır. TİS, çalışma koşullarını ve ücretleri belirleyen "normatif" hükümlerle birlikte, işçi sendikası ve işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren arasındaki ilişkileri düzenleyen "düzenleyici" hükümleri içerir. Yasaklanmış konular ve zorunlu yasa hükümlerine aykırı olacak şekilde TİS'e hüküm konulamaz. Sendika üyesi olmayan işçiler, dayanışma aidatı ödeyerek TİS'in normatif hükümlerinden faydalanabilirler. Tarihte bilinen ilk toplu iş sözleşmesinin Osmanlı döneminde 1766 yılında Kütahya'da çini ve kahve fincanı üreten bir imalathanede gerçekleştirildiği kaydedilmiştir.
Toplu iş sözleşmesi ne işe yarar?
-
Ücretler ve maaşlar: İşçilerin alacakları ücretlerin miktarı, artışları, primler ve diğer ek ödemeler belirlenir.
-
Çalışma saatleri ve tatil günleri: Haftalık çalışma saatleri, mesai saatleri, fazla mesai ücretleri ve tatil günleri gibi konular düzenlenir.
-
İş güvenliği ve sağlığı: İşçilerin güvenli bir çalışma ortamında çalışmalarını sağlamak için alınacak önlemler belirlenir.
-
İşten çıkarmalar ve iş güvencesi: İşçilerin işten çıkarılma koşulları ve iş güvencesi hükümleri belirlenir.
-
İşçi hakları ve avantajlar: İzinler, yıllık izin süreleri, hastalık izinleri, sosyal haklar gibi işçi hakları düzenlenir.
Toplu iş sözleşmeleri, işverenler ve işçiler arasında karşılıklı anlayış ve işbirliğini teşvik eder. Ayrıca işyerindeki huzur ve verimliliği artırabilir. Ancak sözleşmenin taraflarının anlaşmazlık durumunda hakemlik veya arabuluculuk gibi çözüm yollarına başvurması da mümkündür.