Transit ticaret nedir?

Günümüzde küresel ticaretin önemli bir unsuru olan transit ticaret, malların bir ülkeden diğerine geçişi sırasında üçüncü bir ülke üzerinden yapılan ticaret şeklini ifade eder.Bu ticaret yöntemi, sadece ekonomik değil, aynı zamanda lojistik ve stratejik açıdan da büyük öneme sahiptir. Transit ticaretin dünya ekonomisindeki yeri nedir? Hangi durumlarda tercih edilir ve nasıl uygulanır? Transit ticaretin yasal çerçevesi ve dünya genelindeki uygulama örnekleri üzerine detaylı bilgiler için haberimizi takip edin...

Transit ticaret nedir?

Transit ticaret, alış ve satış bedelleri arasında lehte fark esas olmak üzere, gerçek ve tüzel kişi transit tacirince satın alınan yabancı menşeli veya yerli menşeli olup da yurt dışına satılmış malların doğrudan doğruya ithalat ve ihracat rejimi hükümlerine tabi olmaksızın başka bir ülkeye satılmasıdır. İlgili kanunlarda düzenlenmiş istisnai durumlar dışında transit ticarete konu eşyaya ilişkin gümrük vergileri teminata bağlanır.

Transit ticaretin son dönemlerde önemi neden artmıştır?

Covid-19 salgını döneminde bazı eşyaların ihracatı ön izne veya kayda tabi tutulunca transit ticaret ile ilgili sorular gündeme gelmeye başladı. Özellikle, maske, solunum cihazı, etil alkol gibi eşyaların ihracatına getirilen ön izinler veya kayıt şartları dolayısıyla mevcut müşterilerini mağdur etmek istemeyen ticaret erbabı transit ticareti gündemine aldı. Bu nedenlerle transit ticaretin önemi son dönemlerde artmış görünmektedir.

Transit ticarette fatura kesmek zorunlu mu?

Söz konusu ticaret biçiminde ürünün alındığı ülkedeki şirket fatura kesmek zorundadır. Aynı şekilde bizim de ürünü satmış olduğumuz ülkede yer alan müşteriye fatura kesme zorunluluğumuz bulunur. Bu fatura mutlak suretle İngilizce olarak hazırlanmalı ve KDV dahil edilmemelidir. Malın alışı esnasında KDV ödemesi yapılmadığı için satış sırasında da KDV’nin faturalarda yer almaması gerekir. Bilindiği üzere uluslararası anlaşmalar gereğince bazı özel malların ticareti yasaktır. Transit ticaret yaparken bu tip yasakları mallara dikkat etmek gerekir. Aynı özeni, ithalat ve ihracat yapmanın kesin biçimde yasak olduğu ülkeler konusunda da göstermelisiniz.

Transit ticarette fatura düzeni nasıldır?

Yurt dışından, antrepodan veya serbest bölgelerden alınarak gene bu yerlere satılan mallar için 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 232. maddesi uyarınca fatura kesilmek zorundadır. Bu bağlamda, efatura.gov.tr adresinde Maliye Bakanlığı transit ticaret yapan e-arşiv mükelleflerinin e-arşiv fatura düzenlemesi gerektiğini belirtmektedir. Buna göre, e-arşiv mükelleflerince e-arşiv fatura, diğer mükelleflerce kağıt fatura düzenlenecektir.

GÖZ ATIN: e-Arşiv Fatura nedir?

Transit rejimi nedir?

Transit rejimi, Türkiye Gümrük Bölgesi içinde serbest dolaşıma girmemiş ve ihracat işlemleri tamamlanmış eşyanın, gümrük gözetimi altında bir noktadan başka bir noktaya taşınmasıdır. Bu taşıma işlemi transit rejimi beyanı, TIR karnesi, ATA karnesi, Kuzey Atlantik Anlaşması'na göre form 302, posta yoluyla, demiryoluyla CIM Taşıma Belgesi, büyük konteynerlerle TR Transfer Notu veya havayolu/denizyoluyla eşya manifestosu ile yapılabilir. Transit rejimine tabi eşyanın taşınması sırasında gümrük vergilerinin ödenmesi için teminat verilmesi gereklidir; ancak bazı taşıma yöntemleri için teminat aranmayabilir. Transit rejimi düzenlemeleri, Ortak Transit Sözleşmesi, Gümrük Kanunu'nun ilgili maddeleri, Gümrük Yönetmeliği ve ilgili gümrük genel tebliğlerinde detaylı olarak yer almaktadır.

Transit Rejimine ilişkin düzenlemeler nelerdir?

Transit Rejimine ilişkin düzenlemeler;

• Ortak Transit Sözleşmesi,
• Gümrük Kanunu’nun 84 ila 92 nci maddeleri,
• Gümrük Yönetmeliğinin 212 ila 244 üncü maddeleri,
• 4 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliğinde (Transit Rejimi),
• 5 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliğinde (Transit Rejimi),
• 6 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliğinde (Transit Rejimi),
• 8 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliğinde (Transit Rejimi),
• 14 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği (Transit Rejimi),
• 2012/4, 2013/23, 2013/54, 2014/21, 2018/19 2022/7 sayılı Genelgeler,

Transit El Kitabı’nda yer almaktadır.

Türkiye Gümrük Bölgesi’nde transit rejiminde akaryakıt taşınmasıyla ilgili genel esaslar nelerdir?

Türkiye Gümrük Bölgesi'nde akaryakıt taşınmasının transit rejiminde uygulanan genel esaslar şunlardır: 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'nun 2. maddesinde belirtilen ham petrol, akaryakıt ürünleri ve 2713.20 tarife alt pozisyonunda yer alan asfalt ile sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG), Türkiye'den yabancı bir ülkeye, yabancı bir ülkeden Türkiye'ye veya Türkiye üzerinden üçüncü bir ülkeye karayolu veya demiryolu ile transit edilmesi, ithalatı veya ihracatı ile ilgili düzenlemeler, 11 Kasım 2011 tarihli 28109 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Ham Petrol ve Bazı Petrol Ürünlerinin Karayolu veya Demiryolu ile İthali, İhracı ve Transitine İlişkin Karar ile 24 Temmuz 2012 tarihli 28363 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Gümrük Genel Tebliği (Transit Rejimi) (Seri No: 3) ile belirlenmiştir.

Transit Ticaret kapsamında düzenlenen belgeler damga vergisine tabi midir?

488 sayılı Damga Vergisi Kanunu'nun Ek 2/1-ç maddesine göre transit ticarete konu malın satın alınması ve satılmasına ilişkin olduğunun tevsiki kaydıyla transit ticaret ile ilgili işlemler nedeniyle düzenlenen kâğıtlar (gümrük idarelerine verilen beyannameler dâhil) damga vergisinden müstesnadır

Transit ticaretin avantajları nelerdir?

Transit ticaret, yurt dışından ithal edilen malların iç piyasaya sunulmadan ve vergi ödenmeden başka bir ülkeye sevk edilmesi anlamına gelir. Bu ticaret türünün en büyük avantajı, malların antrepodan çıkarılmadan yeniden satılabilmesi ve vergi ödenmemesidir. Örneğin, Almanya'dan vadeli olarak alınan ürünler Lübnan'a peşin para ile satıldığında, aradaki fark kâr olarak kalır ve vergi ödenmez. Transit ticaret yapanlar için ihracatçı birliğine üye olma zorunluluğu yoktur ve Türkiye'de vergi numarası olan her gerçek veya tüzel kişi bu ticareti kolayca yapabilir.

Transit ticaret nasıl yapılır?

Transit ticaret sürecini basitçe şu şekilde tarif edebiliriz:

• İthalatçı-firma, ihracatçı-firmadan ürünleri satın alır.
• Mallar transit geçiş ülkesinde diğer işlemler için bekletilir, depolanır veya yeniden paketlenir.
• Transit ticaret beyannamesi hazırlanır. Bu beyanname gümrükler aracılığıyla düzenlenir.
• Transit ticaret faturası kesilir ve alıcıya gönderilir. Malların ödemesi için gereken para transfer işlemleri, alıcı şirket hesabından satıcı şirketin hesabına yönelik olmalıdır.
• Malların gönderildiği ülkenin başka yasal gereklilikleri ve vergi ödemeleri varsa gözden geçirilir ve tamamlanır.

Bu şekilde, ürünleriniz transit ticaret ile alıcı ülkeye gönderilmiş olur.

Transit ticaret yaparken gümrük beyannamesi verilir mi?

Başka bir ülkeden alınıp diğer bir ülkeye satılan, yani Türkiye’de satışa veya kullanıma sunulmayan ürünler için gümrük beyannamesi verilmez.
Ancak Türkiye’deki antrepolar, serbest bölgeler arası bir taşıma söz konusuysa, yani ürünler Türkiye gümrük bölgelerinden geçmek durumundaysa, gümrük beyannamesi verilir.

Transit ticarette fatura kesme işlemi nasıl yapılır?

GİB'in e-fatura kılavuzuna göre, ihracat faturalarının e-Fatura olarak düzenlenmesi zorunluluğu sadece Gümrük Beyannamesi ekinde yer alan mal ihracı faturaları için geçerlidir. Bu sebeple, transit ticaret yaparken e-Fatura mükellefleri e-Arşiv Fatura kullanabilirler. e-Arşiv kullanıcıları ise kağıt fatura düzenleyebilirler.

Transit ticarette malın alındığı yer, alıcıya bir fatura keser. Aynı şekilde ticareti yapan kişi de malı sattığı yere bir fatura düzenler. Bu fatura hem İngilizce hem de Türkçe olarak hazırlanır ve alıcıya iletilir. Antrepodan yurtdışına yapılacak teslimlerde, gümrük firması tarafından "transit ticaret beyannamesi" düzenlenir.

Faturalandırma işlemlerinden sonra, ticaretten elde edilen kar muhasebe defterlerine kaydedilir ve raporlanır.

GÖZ ATIN: E-fatura nedir?

Transit ticaret muhasebe kaydı nasıl yapılır?

Transit ticareti tercih eden şirketler, ülke sınırlarındaki gümrük bölgelerine giriş yapan ürünler için gümrük beyannamesi düzenlemek zorunda değildirler. Bunun yerine, transit ticaret beyannamesi hazırlanmalıdır. Sevkiyat belgeleri, ürünün çıkış ve varış yaptığı ülkelerin kurallarına uygun olarak düzenlenmelidir. Türkiye'ye giriş yapmadan satılan ürünler KDV'den muaf tutulur. Transit ticarete ilişkin faturaların KDV'leri maliyetler veya giderler hesabına kaydedilir ve bu nedenle KDV beyannamesinde indirim olarak gösterilmez.

İthalat süreçlerinde genellikle 153 No'lu Ticari Mallar hesabı kullanılırken, transit ticarette bu yerine 157 No'lu "Diğer Stoklar" hesapları kullanılmalıdır. Ayrıca, gerçekleştirilen transit ticaretten elde edilen karı muhasebe kayıtlarına kaydetmek önemlidir. Transit ticaret detayları, KDV beyannamesi yerine muhasebe kayıtlarında yer alır. Bu nedenle alış ve satış işlemleri detaylı olarak gösterilmeli ve aradaki net fark beyan edilmelidir.

Transit ticarette hangi satış hesabı kullanılmalı?

Transit ticarette ürünler, işletmenizin stoklarına fiilen girmez. Bu nedenle genellikle stokların 157 Diğer Stoklar hesabında izlenmesi tavsiye edilir.Satışlar için ise 601 Yurtdışı Satışlar hesabı kullanılabilir.

Transit ticaret bedelleri yurda getirilmek zorunda mıdır?

İhracat Bedelleri Hakkında 2018-32/48 sayılı Tebliğde transit ticaret bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Nitekim, söz konusu Tebliğde fiili ihracattan (ihracat beyannamesinin kapanması) bahsedildiği için transit ticaret kapsamındaki işlemlerin bu Tebliğ hükümlerine tabi olmadığı sonucuna ulaşılmaktadır. Öte yandan, mezkûr Tebliğe dayanılarak çıkartılan 2018/Bila sayılı Merkez Bankası İhracat Genelgesi'nin 22. maddesinde transit ticaret bedellerin tamamının tasarrufunun serbest olduğu hükmedilmektedir. Buna göre; transit ticaret bedellerinin yurda getirilme zorunluluğu bulunmamaktadır.

Transit ticaret KKDF'ye tabi midir?

B.07.1.GİB.0.06.68-165.01.03 sayılı 19.04.2012 tarihli özelgesine göre Türkiye'ye herhangi bir mal ithal edilmediğinden transit ticarette KKDF söz konusu değildir.

Transit ticaret ihracat sayılır mı?

Transit ticaret, vergi muafiyetleri nedeniyle tam anlamıyla ihracat olarak kabul edilmez, ancak çok benzer bir ticaret şeklidir. Yurtdışından alınan ve Türkiye'ye gelmeden doğrudan başka bir ülkeye satılan mallar KDV'den muaf tutulur. Benzer şekilde, antrepo veya serbest bölgelerden alınan malların yine yurtdışına satılması durumunda KDV sıfırlanır. Ancak, transit ticaretin, evrak işlemleri ve vergi muafiyetleri gibi unsurlarla ihracattan ayrıldığı göz önünde bulundurulmalıdır.

Ulusal transit rejimi nedir?

Ulusal Transit Rejimi, Türkiye gümrük bölgesi içinde hareket eden ve burada sonlanan taşımalarda kullanılan bir rejimdir. Örneğin, Türkiye içinde başlayıp biten transit işlemleri için ulusal transit rejimi geçerlidir. Ancak Türkiye'den Avrupa Birliği'ne yapılacak transit işlemleri (mesela İstanbul'dan Almanya'ya) için tercihe bağlı olarak Türkiye'deki son çıkış noktasına kadar ulusal transit rejimi kullanılabilir, sonrasında ise ortak transit rejimi geçerli olabilir. Bu durumda "asıl sorumlu" kavramı da önem kazanmaktadır.

Topluluk transiti nedir?

Topluluk transit sistemi ortak transit sisteminin temelini oluşturmaktadır. Topluluk transiti, topluluk eşyasının ve Avrupa Birliğinde serbest dolaşımda bulunmayan topluluk dışı eşyanın, topluluk sınırları içerisinde iki nokta arasında ithalat vergilerine tabi tutulmadan taşınmasını sağlayan rejimdir. Damga vergisinden muaftır.

Ortak transit rejimi nedir?

Ortak Transit Rejimi, eşyanın bir ülkenin denetimi altından başka bir ülkenin denetimi altına geçerek taşınması olarak tanımlanmaktadır. Ortak Transit Sözleşmesi'nde akit taraf, sözleşmenin bir tarafıdır. Şu anda sözleşmenin akit tarafları 35 ülkeden oluşmaktadır, bunlar arasında Avrupa Birliği ülkeleri tek bir akit taraf olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla, 35 ülkenin yer aldığı bu sistemde 8 akit taraf bulunmaktadır.

Avrupa Birliği üyesi olan ülkeler arasındaki taşımalarda başka bir akit tarafın sınırının geçilmemesi durumunda ortak transit rejimi uygulanmaz. Örneğin, Bulgaristan ile Romanya arasında doğrudan taşıma yapıldığında ortak transit rejimi geçerli değildir. Ancak eşyanın Türkiye üzerinden deniz yoluyla Romanya'ya gönderilmesi durumunda ortak transit rejimi hükümleri uygulanabilir.

Türkiye’de transit ticareti nasıldır?

Türkiye, Avrupa ve Orta Doğu arasında stratejik bir geçiş noktası olduğundan, transit ticaretin büyük önem taşıdığı bir ülkedir. Özellikle Covid-19 pandemisi sırasında, maskeler ve solunum cihazları gibi ürünlerin transferiyle ilgili düzenlemeler, transit ticaretin önemini daha da artırmıştır. Bu süreçten sonra da Türkiye'de transit ticaret giderek daha fazla önem kazanmıştır.

Türkiye’de transit ticarette neye dikkat edilmeli?

Transit ticarette dikkate alınması gereken kritik bir nokta ise malların Türkiye'nin gümrük bölgesinden geçerken Türkiye'nin ithalat ve ihracat prosedürlerinden muaf olmasıdır. Bu durum, pek çok vergisel maliyetten tasarruf edilmesini sağlar.

Türkiye'de yapılabilecek transit ticaret örnekleri nelerdir?

Türkiye'de yapılabilecek transit ticaret örneklerine değinmek gerekirse:

• Çin'den Avrupa'ya demiryolu taşımacılığı, Türkiye üzerinden geçerek hızla gelişmektedir ve bu rotada transit ticaret için önemli bir rol oynamaktadır. Çin'den gelen kargolar, Türkiye üzerinden geçerek Avrupa'ya ulaşırken, Türkiye'deki limanlar ve lojistik merkezlerde geçici depolama veya dağıtım yapılabilir.
• Rusya'dan gelen doğalgaz ve petrolün Avrupa'ya ulaştırılmasında da Türkiye'nin transit bir geçiş noktası olduğu bilinmektedir. Türkiye üzerinden geçen boru hatları ve enerji iletim hatları, bu süreçte stratejik bir rol oynamaktadır.

Transit ticaretin Türkiye'deki önemi, ihracat ve ithalat işlemlerinden muaf olmasıyla öne çıkar. Bu nedenle, transit ticaret yapanlar, ihracatçılara özgü kredilerden yararlanamazlar.

Türkiye Gümrük Bölgesi’nde transit rejiminde akaryakıt taşınmasıyla ilgili genel esaslar nelerdir?

Transit ticarette, yurt dışından alınıp yine yurt dışına satılan ve Türkiye'ye giriş yapmayan mallar için gümrük beyannamesi verilmesine gerek yoktur. Ancak, Türkiye üzerinden geçecek veya serbest bölgeler arasında taşınacak mallar için transit rejimi çerçevesinde gümrük beyannamesi düzenlenmesi gerekmektedir. Örneğin, Bangladeş'ten alınıp Gürcistan'a satılan gömleklerin Ambarlı Limanı'na gelmesi durumunda, Ambarlı'dan Sarp Sınır Kapısı'na kadar transit rejimi kullanılmalıdır. Benzer şekilde, Denizli Serbest Bölge'den alınan ve henüz serbest dolaşımda olmayan malların Kayseri Serbest Bölge'ye satılması durumunda, bu malların Denizli'den Kayseri'ye transit rejimi ile taşınması gerekmektedir. Transit ticarette malların Türkiye'ye gelmediği durumlarda gümrük beyannamesi verilmesine ihtiyaç bulunmamaktadır, örneğin Çin'den alınıp Avustralya'ya satılan mallar için böyle bir gereklilik yoktur.

SIK SORULAN SORULAR:

• Transit ticaret kimler tarafından yapılabilir?

Vergiye tabi ve bir ticaret odasına kayıtlı tüm gerçek ve tüzel kişiler transit ticaret yapabilir.

• Transit ticarette fatura kime kesilir?

Transit ticarette malın alındığı yer, alıcıya bir fatura keser.

• T1, T2 ve TR rejimleri ne demektir?

T1 rejimi, Avrupa Birliği dışı eşyanın transit beyanı için kullanılırken, T2 rejimi ise Avrupa Birliği eşyasının transit beyanı için kullanılır. TR rejim kodu, ulusal transit işlemlerinin ayırt edilebilmesini teminen Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde başlayıp biten taşıma işlemlerinde kullanılır.

• Transit Refakat Belgesi nedir?  

Transit refakat belgesi transit beyanı bilgilerine dayanan ve eşyanın hareket gümrük idaresince serbest bırakıldığı andan itibaren eşyaya eşlik eden basılı bir belgedir. 

• EORI Numarası nedir?

 EORI Numarası (Economic Operators Registration and Identification Number) Avrupa Birliği mevzuatı gereği, transit beyannamesi doldurulabilmesi için gerekli olan, firmalara ait bir çeşit kayıt ve kimlik numarasıdır.

• Transit ticarette hangi tür konşimento düzenlenmelidir?

Transit ticarette switch bill of lading düzenlenmesi tavsiye edilmektedir. Burada yükleme anında düzenlenen ilk set konşimentodaki shipper, consignee ve notify bölümleri değiştirilerek ikinci set konşimento düzenlenmektedir. Bu sayede tacir, üretici/tedarikçi ile alıcının birbirlerini tanımasına engel olmaktadır.