Yasama dokunulmazlığı, yasama organının bağımsızlığını koruma amacı güderken, kimlerin bu korumadan faydalandığı ve ne tür sınırlarla karşılaştığı merak konusu. Özellikle yasama dokunulmazlığının kapsamı, milletvekilleri dışındaki kamu görevlilerini nasıl etkiliyor? Yasama dokunulmazlığı nedir, kimleri kapsar? İşte detaylar...
Yasama dokunulmazlığı nedir?
Yasama bağışıklığı, parlamento üyelerinin görevlerini etkin bir şekilde ve özgürce yürütmelerine olanak tanıyan ayrıcalıklardır. Bu bağışıklık, iki ana bileşene ayrılır: yasama dokunulmazlığı ve yasama sorumsuzluğu.
Yasama Dokunulmazlığı
Yasama dokunulmazlığı, parlamento üyelerinin, parlamentonun izni olmadan, suç işledikleri iddiasıyla gözaltına alınmalarını veya tutuklanmalarını engelleyen bir koruma sağlar. Bu ayrıcalığın amacı, üyelerin keyfi kovuşturmalara veya cezai işlemlere maruz kalmalarını önlemektir. Dokunulmazlık, çoğu ülkenin anayasasında yer almakla birlikte, Hollanda ve Yeni Zelanda gibi ülkeler istisna teşkil eder. Dokunulmazlık geçici olup, yalnızca parlamento üyeliği süresince geçerlidir ve parlamento kararıyla kaldırılabilir.
Kökeni
Yasama dokunulmazlığının kökeni, Fransız Devrimi sonrası Fransız Kurucu Meclisi'ne dayandırılabilir. 26-27 Haziran 1790 tarihinde kabul edilen bir Kararname ile meclis üyelerinin, meclis kararı olmaksızın tutuklanamayacakları hükme bağlanmıştır.
Anglo-Sakson Hukuk Sisteminde
Bu hukuk sistemine sahip ülkelerde, yasama dokunulmazlığı yalnızca hukuki alanda geçerlidir ve cezai bir ayrıcalık teşkil etmez. Dokunulmazlık mutlak olup, parlamenterler hakkında cezai işlemler yapılabilir; ancak borçlardan dolayı tutuklama gibi uygulamalar söz konusu değildir.
Kıta Avrupası Hukuk Sisteminde
Bu sistemde ise yasama dokunulmazlığı, cezai alanda geçerli olup hukuki alanda bir ayrıcalık sağlamaz. Çeşitli istisnalar mevcuttur: örneğin, suçüstü hallerde derhal cezai müeyyidelere başvurulabilir ve parlamento kararı gerekmeksizin cezai işlemler yapılabilir. Bazı ülkelerde ise parlamenterler tanık olarak dinlenebilir ve hakkında soruşturma açılabilir.
Yasama Sorumsuzluğu
Yasama sorumsuzluğu, parlamento üyelerinin görevleri sırasında ifade ettikleri düşünceler, yaptıkları konuşmalar ve verdikleri oylar nedeniyle hukuki veya cezai takibata uğramamalarını sağlar. Bu koruma, oy, söz veya düşünce açıklamaları dışındaki fiilleri kapsamaz ve süreklidir. Yasama sorumsuzluğu, parlamento üyelerinin görevlerini yerine getirirken özgürce düşünce ve görüşlerini ifade edebilmelerini sağlar, görev süresi sona erdiğinde bile geçerliliğini korur.
Yasama dokunulmazlığı kimleri kapsar?
-
Parlamento Üyeleri: Yasama dokunulmazlığı, genellikle milletvekilleri veya meclis üyeleri gibi parlamento üyeleri için uygulanır. Bu kişiler, görevleri sırasında suç işledikleri iddiasıyla, parlamento izni olmadan gözaltına alınamaz veya tutuklanamaz.
-
Senatörler: Üst meclis üyeleri, örneğin senatörler, yasama dokunulmazlığı kapsamına girer. Bu kişiler de, parlamento izni olmadan cezai işlemlere tabi tutulamazlar.
-
Parlamento Başkanı ve Başkan Yardımcıları: Bazı ülkelerde, parlamento başkanları ve başkan yardımcıları da yasama dokunulmazlığına tabidir.
Yasama dokunulmazlığı genellikle, bu kişilerin parlamenter görevlerini serbest ve etkili bir şekilde yerine getirebilmeleri için sağlanır. Ancak, her ülkenin yasama dokunulmazlığına ilişkin belirli düzenlemeleri olabilir ve bazı ülkelerde bu dokunulmazlık yalnızca belirli durumlar için geçerli olabilir.
