2024 Nobel Tıp Ödülü'nü, mikroRNA üzerine yaptıkları araştırmalarıyla ABD'li biyologlar Victor Ambros ve Gary Ruvkun kazandı. Yaşanan bu gelişme sonrası vatandaşlar Victor Ambros kimdir? araştırmaya başladı. İşte detaylar...
Victor Ambros kimdir?
Victor R. Ambros (1953 doğumlu), ilk mikroRNA (miRNA) keşfeden Amerikalı gelişim biyoloğu olarak tanınmaktadır. Massachusetts Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde profesör olarak görev yapan Ambros, moleküler biyolog Gary Ruvkun ile birlikte, mikroRNA'nın keşfi ve gen düzenlemesindeki rolü nedeniyle 2024'te Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'ne layık görülmüştür.
Victor Ambros, New Hampshire'da dünyaya geldi. Babası Polonyalı bir savaş mültecisiydi ve Victor, Vermont'un Hartland kentinde sekiz çocuklu bir ailede büyüdü. Woodstock Union Lisesi'nde eğitim aldıktan sonra 1975 yılında Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden (MIT) Biyoloji alanında lisans diploması aldı. 1979'da Nobel ödüllü David Baltimore'un denetiminde MIT'de doktorasını tamamladı. Ambros, gelecekte Nobel ödülü alacak H. Robert Horvitz’in laboratuvarında ilk doktora sonrası araştırmacı olarak görev yaptı. 1984 yılında Harvard Üniversitesi'nde öğretim üyeliğine atandı ve 1992'de Dartmouth Koleji'ne geçiş yaptı. 2008 yılında Massachusetts Tıp Fakültesi'ne katılan Ambros, şu anda Dartmouth Üniversitesi'nden Howard Scott Silverman tarafından desteklenen Moleküler Tıp programında Silverman Doğa Bilimleri Profesörü olarak görev yapmaktadır.
MikroRNA'nın Keşfi
1993 yılında Ambros, Rosalind Lee ve Rhonda Feinbaum ile birlikte C. elegans organizmasında protein kodlamayan düzenleyici RNA moleküllerini keşfettiklerini Cell dergisinde yayınladılar. Daha önce yapılan araştırmalar, lin-4 olarak adlandırılan bir genin, C. elegans’ın normal larval gelişiminde önemli bir rol oynadığını ortaya koymuştu. Özellikle, lin-4’ün larva gelişimi sırasında LIN-14 proteinini kademeli olarak baskıladığı belirlenmişti; lin-4’ün işlevinde eksiklik gösteren mutant solucanlar sürekli yüksek LIN-14 seviyelerine sahipti ve gelişimsel zamanlama hataları sergiliyordu. Ancak, LIN-14'ün kontrol mekanizması hala bilinmiyordu.
Ambros ve ekibi, lin-4’ün bir düzenleyici protein kodlamadığını keşfetti. Bunun yerine, lin-4S (kısa) ve lin-4L (uzun) adını verdikleri, 22 ve 61 nükleotid uzunluğunda küçük RNA moleküllerine yol açtı. Dizi analizi, lin-4S’in lin-4L'nin bir parçası olduğunu ortaya koydu. Ambros, Gary Ruvkun ile birlikte, lin-4S’nin LIN-14 proteinini kodlayan haberci RNA’nın 3’ çevrilmemiş bölgesindeki dizilere kısmen tamamlayıcı olduğunu keşfetti. Ambros ve meslektaşları, lin-4'ün bu dizilere bir antisens RNA mekanizmasıyla bağlanarak LIN-14'ü düzenleyebileceği hipotezini öne sürdüler.
2000 yılında, Ruvkun’un laboratuvarında bir diğer C. elegans küçük RNA düzenleyici molekülü olan let-7 karakterize edildi ve omurgalılar dahil birçok türde korunduğu belirlendi. Bu keşifler, Ambros'un yeni bir küçük RNA sınıfı keşfettiğini doğruladı ve bu moleküller günümüzde mikroRNA olarak adlandırılmaktadır. Ambros, 2007 yılında Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Bilimler Akademisi’ne seçildi ve 2011 yılında Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi'ne üye oldu.
Ödüller
- 2002: Science dergisinde yayınlanan en seçkin makale için Amerikan Bilim İlerlemesi Derneği'nin Newcomb Cleveland Ödülü (David P. Bartel ve Thomas Tuschl laboratuvarlarıyla birlikte).
- 2005: Brandeis Üniversitesi'nde Tıbbi Araştırmada Üstün Çalışma için Lewis S. Rosenstiel Ödülü (Craig Mello, Andrew Fire ve Gary Ruvkun ile birlikte).
- 2006: Son 15 yıldaki olağanüstü katkılarından dolayı Genetik Topluluğu Amerika Madalyası.
- 2007: Ulusal Bilimler Akademisi’ne seçildi.
- 2008: Gairdner Vakfı Uluslararası Ödülü (ortak alıcı).
- 2008: Franklin Enstitüsü Yaşam Bilimi Benjamin Franklin Madalyası (Gary Ruvkun ve David Baulcombe ile birlikte).
- 2008: Temel Tıbbi Araştırma Albert Lasker Ödülü (Gary Ruvkun ve David Baulcombe ile birlikte).
- 2008: Massachusetts General Hospital Warren Triennial Ödülü (Gary Ruvkun ile birlikte).
- 2009: Pittsburgh Üniversitesi'nden tıp alanında Dickson Ödülü.
- 2009: Columbia Üniversitesi'nden Louisa Gross Horwitz Ödülü (Gary Ruvkun ile birlikte).
- 2009: Güney Kaliforniya Üniversitesi'nden Massry Ödülü (Gary Ruvkun ile birlikte).
- 2012: Johnson & Johnson'dan Biyomedikal Araştırma Dr. Paul Janssen Ödülü (Gary Ruvkun ile birlikte).
- 2013: Keio Üniversitesi'nden Keio Tıp Bilimi Ödülü (Shigekazu Nagata ile birlikte).
- 2014: Gruber Vakfı'ndan Genetikte Gruber Ödülü (Gary Ruvkun ve David Baulcombe ile birlikte).
- 2014: Wolf Vakfı'ndan Tıpta Wolf Ödülü (Gary Ruvkun ve Nahum Sonenberg ile birlikte).
- 2015: Yaşam Bilimlerinde Çığır Açan Ödül.
- 2016: Gelişim Biyolojisi March of Dimes Ödülü (Gary Ruvkun ile birlikte).
- 2024: Fizyoloji veya Tıp Nobel Ödülü (Gary Ruvkun ile birlikte).