Noam Chomsky, dilbilimde devrim yaratmış bir isim olarak bilinir. Kullanıcılar, Chomsky'nin hangi fikirleri savunduğunu ve bu fikirlerin dilbilim üzerindeki etkisini merak ediyor. Chomsky'nin dilin evrensel yapılarına dair teorileri, dilbilimde paradigma değişikliğine yol açmış ve uzun yıllardır üzerine tartışılan konuları aydınlatmıştır. İşte, Noam Chomsky'nin temel eserleri ve dilbilim dünyasındaki yeri hakkında detaylar...
Noam Chomsky kimdir?
Avram Noam Chomsky, 7 Aralık 1928 doğumlu Amerikalı dilbilimci, filozof, bilişsel bilimci, tarihçi, sosyal eleştirmen ve politik aktivisttir. Philadelphia'da Aşkenazi Yahudi göçmen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Chomsky, New York City'deki alternatif kitapçılarda anarşizme ilgi duymaya başladı. Pennsylvania Üniversitesi'nde eğitim aldı ve 1955'te Harvard Society of Fellows'ta doktora yaparken dönüşümsel gramer teorisini geliştirdi. Chomsky Hiyerarşisi olarak bilinen yapıyı oluşturdu ve bu teorisi Davranışçılık eleştirisinde önemli bir rol oynadı. Aynı zamanda bilişsel bilimlerin popülerleşmesine de katkı sağladı. Chomsky, Kuzey Amerika'nın önde gelen sol entelektüellerinden biri olarak tanınır ve Vietnam Savaşı'ndan bu yana ABD'nin dış ve ekonomik politikalarının sert bir eleştirmenidir. 1992'de Sanat ve İnsan Hakları Takdirnamesi'nde 1980-1992 yılları arasında dünyada en çok alıntı yapılan yaşayan insan seçilmiştir. Chomsky, anarşist-sosyalist bir perspektife sahip olup Dünya Endüstri İşçileri Vakfı'nın bir üyesidir.
Chomsky'nin babası İbranice öğretmeniydi ve Ortaçağ İbranice dil bilgisi üzerine bir dergi yayımlıyordu. İlk eğitimini Philadelphia'daki Oak Lane Country Day Okulu ve Central Lisesi'nde aldı. 1940-1945 yılları arasında New York'un anarşist-sosyalist Yahudi entelektüel çevresiyle etkileşimde bulundu ve Arap-Yahudi işbirliği için çalışmak amacıyla İsrail'e göç etmeyi planladı.
Eğitimine Pennsylvania Üniversitesi'nde dil bilimi, matematik ve felsefe okuyarak devam etti. 1945-1950 yılları arasında bu üniversitede öğrenciydi ve Zellig Harris'in "Yapısal Dil Biliminin Yöntemi" kitabının düzeltmelerini yaptı. Harris'in siyasi görüşlerinden etkilenen Chomsky, aynı zamanda radikal-empirist filozof Nelson Goodman'ın da öğrencisi oldu. 1951'de Goodman'ın önerisiyle Harvard Üniversitesi'ne genç araştırmacı olarak katıldı.
1953'te Avrupa'ya seyahat eden Chomsky, dilin oldukça soyut ve doğuştan gelen bir olgu olduğu sonucuna vardı. 1955'te Pennsylvania Üniversitesi'nden doktorasını aldı, ancak araştırmalarının çoğunu Harvard Üniversitesi'nde yapmıştı. 1955'ten bu yana Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde çalışmaktadır ve şu anda Modern Diller ve Dil Bilimi Bölümü'nde Ferrari P. Ward Başkanlığı görevindedir. Noam, 24 Aralık 1949'da Carol Schatz ile evlendi ve çiftin iki kız ve bir erkek çocuğu vardır.
Chomsky, dil bilimi alanındaki ününü, üretici dil bilgisi üzerine olan çalışmalarıyla kazandı. Bu çalışmaları modern mantık ve matematiksel temellerle ilişkilidir. Pennsylvania Üniversitesi'ndeki profesörü Zellig Harris'ten ve babası William'dan edindiği dil bilimi bilgilerini, üretici dil bilgisi teorisi ile birleştirdi. Chomsky'nin politik ilgisi de dil bilimine olan ilgisini besledi ve 1965'ten bu yana ABD dış politikasının önde gelen eleştirmenlerinden biri oldu.
Chomsky, akademik alanda saygı görmüş ve pek çok defa onurlandırılmıştır. Londra ve Chicago Üniversiteleri tarafından onursal doktorlukla ödüllendirilen Chomsky, 1967'de Berkeley'deki California Üniversitesi'nde Beckman Konferansı'nı, 1969'da Oxford Üniversitesi'nde John Locke Konferansı'nı ve Londra Üniversitesi'nde Sherman Anma Konferansı'nı vermiştir.
2005 ve 2008'de ABD'nin Foreign Policy ve İngiltere'nin Prospect dergilerinin internet üzerinden yaptığı anketlerde dünya genelinde en önemli entelektüeller arasında yer aldı; 2005'te birinci, 2008'de ise on birinci sırada yer aldı.
Noam Chomsky, 7 Aralık 1928'de William Chomsky ve Elsie Simonofsky'nin oğlu olarak doğdu. 1945 yılında Pennsylvania Üniversitesi'nde felsefe ve dil bilimi okumaya başladı. Eğitmenleri arasında önde gelen dil bilimciler Zellig S. Harris ve filozof Nelson Goodman bulunuyordu. Chomsky'nin anarşist eğilimleri 1940'lı yıllarda şekillenmeye başladı ve İspanya İç Savaşı sırasındaki anarşist beyanlarla dikkat çekti.
1950'lerin başında Harvard Üniversitesi'nde birkaç yıl geçirdikten sonra 1955'te Pennsylvania Üniversitesi'nden dil bilimi doktorasını aldı. Doktora çalışması olan "The Logical Structure of Linguistic Theory" (Dilbilim Teorisinin Mantıksal Yapısı) adlı eseri, 1957'de yayımlanan "Syntactic Structures" (Sentaktik Yapılar) kitabında belirtildi.
Doktorasından sonra asistan profesör olarak atanan Chomsky, 1961'den itibaren Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde dilbilim ve felsefe profesörü oldu. 1960'tan bu yana dil bilimi alanındaki çalışmalarıyla tanınmaktadır ve bu alanda en önemli teorisyenlerden biri olarak kabul edilmektedir. Chomsky, 1949'dan beri dil bilimci Carol Chomsky ile evliydi.
Noam Chomsky'nin dil bilimine katkıları, doğal dilleri anlamlarına göre kategorize etmesiyle bilinir. Dil ifadelerini meta dil yardımıyla adlandırarak gramer sınıflarını Chomsky Hiyerarşisi adı verilen bir yapıya dönüştürdü. Bu çalışmalar, dil biliminin temel yapı taşlarını oluşturur ve bilişim evresinde önemli bir rol oynar. Steven Pinker gibi modern araştırmacılar, Chomsky'nin yöntemleri üzerine kendi çalışmalarını yürütmüşlerdir.
Chomsky'nin teorileri, doğal dillerin matematiksel bir bakış açısıyla anlaşılabilirliğini sağlamış ve makine çevirisi gibi alanlarda önemli katkılar yapmıştır. Bilgisayar dilbilimi alanının ortaya çıkmasına öncülük eden Chomsky, doğal dillerin matematiksel yollarla tanımlanmasına yönelik teorileri ile eleştirilmiş ancak bilişsel olarak benimsenmiştir. Chomsky, bu teorilerin bazı eksikliklerine rağmen, dilbilimde önemli bir yer edinmiştir.
Noam Chomsky, 1965 yılından bu yana Amerika'nın dış politikasını ağır şekilde eleştiren sol eğilimli muhaliflerden biridir. Amerika'nın dış politikası üzerine yaptığı konuşmalar kitap ve CD olarak yayımlanmıştır. Chomsky, Edward S. Herman ile birlikte kitle iletişim araçları aracılığıyla kapitalist düzeni eleştiren propaganda modeli üzerine çalışmıştır.
Chomsky'nin dil bilimine katkıları arasında "Syntactic Structures" adlı kitabı, dönüşümsel gramer teorisini tanıttığı önemli bir eser olarak öne çıkar. Bu teoride, dilin yüzeysel metinlerde kurduğu bağlantının derin anlamlar yarattığı belirtilir. Chomsky'nin bu çalışmaları, dil biliminin temel kurallarını oluşturmuş ve dilin doğuştan gelen bir yetenek olduğunu savunmuştur.
Chomsky'nin teorileri farklı alanlarda geniş bir şekilde uygulanmış ve birçok yayın yapmıştır. En çok kullanılan teorilerinden biri "Evrensel Dilbilgisi"dir. Bu teoriye göre, dilbilgisel esaslar doğuştan gelir ve beyinde kategorize edilir. Chomsky, çocukların dil öğrenimi üzerine yaptığı araştırmalarla da tanınır ve çocukların dil öğrenme süreçlerindeki benzerlikleri gözlemlemiştir.
Noam Chomsky'nin düşünceleri, çocuk dilleri üzerine yapılan araştırmalarda büyük etki yaratmış ve bu alanda çalışan bilim insanlarını etkilemiştir.
Noam Chomsky eserleri...
İşte Noam Chomsky'nin dil bilimi, bilgisayar bilimleri, siyaset ve biyografi alanlarındaki çalışmalarını içeren bibliyografya:
Dil Bilimi:
- Chomsky (1951). Modern İbranice'nin Morfofonemikleri. Yüksek Lisans Tezi, Pennsylvania Üniversitesi.
- Chomsky (1955). Dilbilimsel Kuramın Mantıksal Yapısı.
- Chomsky (1955). Dönüşümcü Analiz. Doktora Tezi, Pennsylvania Üniversitesi.
- Chomsky, Noam, Morris Halle ve Fred Lukoff (1956). "İngilizce'de vurgu ve bağlantı üzerine." Roman Jakobson için. Lahey: Mouton.
- Chomsky (1957). Sözdizimi Yapıları. Lahey: Mouton. Yeniden basım. Berlin ve New York (1985).
- Chomsky (1964). Dilbilimsel Kuramda Güncel Konular.
- Chomsky (1965). Sözdizimin Kuramının Yönleri. Cambridge: MIT Press.
- Chomsky (1965). Cartesian Dilbilimi. New York: Harper and Row. Yeniden basım. Lanham, Maryland: University Press of America, 1986.
- Chomsky (1966). Üretken Dilbilim Kuramında Konular.
- Chomsky, Noam ve Morris Halle (1968). İngilizce Ses Kalıbı. New York: Harper & Row.
- Chomsky (1968). Dil ve Zihin.
- Chomsky (1972). Üretken Dilbilimde Anlambilim Üzerine Çalışmalar.
- Chomsky (1975). Dilbilimsel Kuramın Mantıksal Yapısı.
- Chomsky (1975). Dil Üzerine Düşünceler.
- Chomsky (1977). Biçim ve Yorum Üzerine Denemeler.
- Chomsky (1979). Modern İbranice'nin Morfofonemikleri.
- Chomsky (1980). Kurallar ve Temsiller.
- Chomsky (1981). Hükümet ve Bağlama İlişkin Dersler: Pisa Dersleri. Hollanda: Foris Yayınları. Yeniden basım. 7. Baskı. Berlin ve New York: Mouton de Gruyter, 1993.
- Chomsky (1982). Hükümet ve Bağlama Kuramının Bazı Kavramları ve Sonuçları.
- Chomsky (1982). Dil ve Zihnin İncelemesi.
- Chomsky (1982). Noam Chomsky Üzerine Üretken Girişim, Riny Hyybregts ve Henk van Riemsdijk ile bir tartışma.
- Chomsky (1984). Zihnin Çalışmasına Modüler Yaklaşımlar.
- Chomsky (1986). Dilin Bilgisi: Doğası, Kökeni ve Kullanımı.
- Chomsky (1986). Engeller. Dilbilim İncelemesi Monografi On Üç. Cambridge, MA ve Londra: MIT Press.
- Chomsky (1993). Dil ve Düşünce.
- Chomsky (1995). Minimalist Program. Cambridge, MA: MIT Press.
- Chomsky (1998). Dil Üzerine.
- Chomsky (2000). Dil ve Zihnin Çalışma Yapısı (Mukherji vd., ed.).
- Chomsky (2001). Doğa ve Dil Üzerine (Adriana Belletti ve Luigi Rizzi, ed.).
- Chomsky, N. & Place, U. T. (2000). "Chomsky-Place yazışmaları 1993-1994". Editör: T. Schoneberger. The Analysis of Verbal Behavior, 17, 7-38.
Bilgisayar Bilimleri:
- Chomsky (1956). Dil Açıklaması için Üç Model. I. R. E. Bilgi Kuramı İşlemleri, cilt IT-2, no. 3: 113-24.
Siyaset:
- Chomsky (1967). Entelektüellerin Sorumluluğu.
- Chomsky (1969). Amerikan Gücü ve Yeni Mandarinler.
- Chomsky (1970). "Anarşizm Üzerine Notlar", New York Review of Books.
- Chomsky (1970). Asya ile Savaş Halinde.
- Chomsky (1970). Kamboçya Üzerine İki Deneme.
- Chomsky (1971). Seçilmiş Okumalar.
- Chomsky (1971). Bilgi ve Özgürlük Sorunları.
- Chomsky (1973). Devlet Nedenleriyle.
- Chomsky (1974). Ortadoğu'da Barış? Adalet ve Ulus Bilinci Üzerine Yansımalar.
- Chomsky (1976). Entelektüeller ve Devlet.
- Chomsky (1978). İnsan Hakları ve Amerikan Dış Politikası.
- Chomsky (1979). Dil ve Sorumluluk.
- Chomsky (1979). İnsan Hakları Politik Ekonomisi, Cilt I: Washington Bağlantısı ve Üçüncü Dünya Faşizmi (Edward Herman ile).
- Chomsky (1979). İnsan Hakları Politik Ekonomisi, Cilt II: Felaketten Sonra: Savaş Sonrası Hindistan ve İmparatorluk İdeolojisinin Yeniden Yapılandırılması (Edward Herman ile).
- Chomsky (1981). Radikal Öncelikler.
- Chomsky (1982). Süper güçler Çarpışıyor: Soğuk Savaş Şimdi.
- Chomsky (1982). Yeni Bir Soğuk Savaş'a Doğru: Mevcut Kriz Üzerine Denemeler ve Nasıl Geldikleri.
- Chomsky (1983). Kader Üçgeni: Amerika, İsrail ve Filistinliler.
- Chomsky (1985). Yelkenleri Döndürmek: ABD Orta Amerika'ya Müdahalesi ve Barış Mücadelesi.
- Chomsky (1986). Korsanlar ve İmparatorlar: Gerçek Dünyada Uluslararası Terörizm.
- Chomsky (1986). Yok Oluş Yarışı: Mantıksal Temeli.
- Chomsky (1987). Chomsky Okuyucu.
- Chomsky (1987). Güç ve İdeoloji Üzerine.
- Chomsky (1987). Yelkenleri Döndürmek: ABD ve Latin Amerika.
- Chomsky (1988). Terörizm Kültürü.
- Chomsky (1988). Dil ve Politika.
- Chomsky (1988). Rıza Üretimi: Kitlesel Medyanın Politik Ekonomisi (Edward Herman ile).
- Chomsky (1989). Gerekli Yanılsamalar.
- Chomsky (1991). Mahalle Korkutma.
- Chomsky (1992). Sam Amca Gerçekten Ne İstiyor?
- Chomsky (1992). Dissent Kronikleri.
- Chomsky (1992). Demokrasiyi Cezbetmek.
- Chomsky (1993). Lexington'dan Mektuplar: Propaganda Üzerine Yansımalar.
- Chomsky (1993). Zengin Azınlık ve Huzursuz Çoğunluk.
- Chomsky (1993). Camelot'u Yeniden Düşünmek: JFK, Vietnam Savaşı ve ABD Siyasi Kültürü.
- Chomsky (1993). Dünya Düzeni ve Kuralları: Bazı Temaların Çeşitlemeleri.
- Chomsky (1993). Yıl 501: Fethin Devamı.
- Chomsky (1994). Kalabalığı Sıraya Koymak.
- Chomsky (1994). Sırlar, Yalanlar ve Demokrasi.
- Chomsky (1994). Eski ve Yeni Dünya Düzenleri.
- Chomsky (1996). Güçler ve Perspektifler: İnsan Doğası ve Toplumsal Düzen Üzerine Yansımalar.
- Chomsky (1996). Sınıf Savaşı.
- Chomsky (1997). Soğuk Savaş ve Üniversite Üzerine Bir Bölüm.
- Chomsky (1997). Medya Kontrolü: Propagandanın Muhteşem Başarıları.
- Chomsky (1998). Ortak İyi.
- Chomsky (1999). ABD Gücü'nün Şemsiyesi.