Geçici vergi, gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbapları ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, cari vergilendirme dönemlerinde elde ettikleri kazançların Gelir ve Kurumlar Vergisi’ne mahsuben üçer aylık olarak ödenen bir peşin vergi türüdür. Bu sistem, mükelleflerin yıl boyunca yapılan kar/zarar hesaplarının yıl sonunda beklenmeden, üç aylık dönemlerde ödeme yapmalarını sağlayarak vergi ödeme sürecini düzenler ve kolaylaştırır.
Komandit şirket nedir? Nasıl kurulur?
Geçici vergi nedir?
Geçici vergi, basit usulde vergilendirilenler hariç olmak üzere tüm ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbapları ve kurumlar vergisi mükellefleri için cari vergilendirme dönemlerinin Gelir ve Kurumlar Vergisi’ne mahsuben üçer aylık kazançlar üzerinden hesaplanarak ödenen peşin bir vergi uygulamasıdır. Halk arasında peşin vergi olarak da bilinir. Geçici vergi, tüm yılın kâr/zarar hesaplamalarının tek seferde yapılması beklenmeden, üçer aylık dönemlerde elde edilen kazançların vergisinin önceden tahsil edilmesi amacıyla kullanılır. Geçici vergi, gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbapları ve kurumlar vergisi mükelleflerinin cari vergilendirme döneminde elde ettikleri kazançların vergisini, Gelir ve Kurumlar Vergisi’ne mahsuben peşin olarak ödenmesini sağlar. Geçici vergi, yıl boyunca yapılan kar/zarar hesaplarının yıl sonunda tek seferde yapılmasını beklemeden, üçer aylık dönemler halinde tahsil edilir. Bu sistem, mükelleflerin vergi yükümlülüklerini daha düzenli ve öngörülebilir bir şekilde yerine getirmelerini amaçlar.
Geçici vergiye dahil olan kazançlar
Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbapları ve kurumlar vergisi mükellefleri, geçici vergi yükümlüsüdürler. Adi ortaklıklar, kollektif şirketler ve adi komandit şirketler ise ortaklık olarak gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmadıklarından geçici vergi mükellefi değildirler. Ancak, adi ortaklıklar ve kollektif şirketlerde ortakların, adi komandit şirketlerde ise komandite ortakların elde ettikleri kazançlar geçici verginin kapsamına girer. Bu nedenle, gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbapları ve kurumlar vergisi mükellefleri cari vergilendirme döneminin gelir ve kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere geçici vergi ödemek zorundadırlar. Adi ortaklıklar, kollektif şirketler ve adi komandit şirketler ortaklık olarak bu yükümlülüğe tabi olmasalar da, ortakların elde ettikleri kazançlar geçici vergiye tabidir.
Geçici vergiye dahil olmayan kazançlar
Tasfiye halindeki kurumlar vergisi mükellefleri, basit usulde vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri, yıllara yaygın inşaat ve onarma işi yapanlar, ücret geliri elde edenler, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı sahipleri, zirai kazanç sahipleri, diğer kazanç ve irat elde edenler, kazançları vergiden istisna edilen serbest meslek erbapları ile noterlik görevini ifa edenler geçici vergi ödemezler. Ancak, bu kişiler, belirtilen işlerinden elde ettikleri kazançlar dışında kalan ticari veya mesleki kazançları nedeniyle geçici vergi ödemek zorundadırlar. Zirai kazançlar, ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlar geçici vergi kapsamına girmez. Yıllara yaygın inşaat ve onarma işi yapan mükellefler ile noter bulunmayan yerlerde Adalet Bakanlığı tarafından geçici yetkili noter yardımcısı olarak görevlendirilenler de geçici vergi mükellefi değildir. Ancak, bu mükellefler, senelere sari inşaat ve onarma veya geçici yetkili noter yardımcılığı işlerinden elde ettikleri kazançlar dışında kalan ticari veya mesleki kazançları için geçici vergi ödemek zorundadırlar.
Geçici vergi beyannamesi nedir?
Geçici vergi beyannamesi, yıl boyunca ödenmesi gereken toplam vergi tutarının üçer aylık dönemler halinde tahsil edilmesidir. Bu uygulama, gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbabı ve kurumlar vergisi mükelleflerinin cari vergilendirme dönemlerinin gelir ve kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere üçer aylık kazançları üzerinden hesaplanarak ödedikleri bir peşin vergi sistemidir.
Geçici vergi beyannamesine gelir tablosu eklemesi yapılması, kurumlar vergisi mükellefleri ve bilanço defteri tutan mükellefler için gereklidir. İşletme defteri tutan mükellefler ise gelir vergisi beyannamesine hesap özeti eklemelidirler.
Geçici vergi ödemeleri, Maliye Bakanlığı tarafından tahsil edilir. Mükellefler, geçici vergi hesaplamasını geçici vergi verilmesi gereken dönemin üç aylık kazançlarına göre yaparlar. Bu hesaplama, gelir vergisi tarifesinin ilk diliminde uygulanan %15’lik oran üzerinden gerçekleştirilir. Mükellefler, geçici vergiye tabi kazançlarını tespit ederken gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinde geçerli olan tüm indirim ve istisnalardan yararlanabilirler.
Kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) nedir?
Geçici vergi beyannamesi düzenlemek için gerekli belgeler mükellefin durumuna göre değişiklik gösterebilir:
- Kurumlar vergisi mükellefleri ve bilanço tutan mükellefler için: Beyanname ile birlikte gelir tablosu eklenmelidir.
- İşletme defteri tutan mükellefler için: Beyannameye hesap özeti eklenmelidir.
- Serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler için: Beyannameye serbest meslek kazanç bildirimi eklenmelidir.
Geçici vergi beyan ve ödeme dönemleri
Geçici vergi oranları gelir vergisi mükellefleri için %15, kurumlar vergisi mükellefleri için ise %20 olarak belirlenmiştir. Üçer aylık dönemlerde kar/zarar durumu kümülatif olarak hesaplanır; yani yıl başından ilgili dönemin sonuna kadar olan süreçte elde edilen kar veya zararlar toplanır. Bir önceki dönemde hesaplanan geçici vergi tutarı, yeni dönemdeki beyannamede düşüldüğü için sadece ilgili dönemde elde edilen kâr üzerinden vergi tahakkuk ettirilir.
Ödeme süreci ise her dönem için belirlenmiş tarihler arasında gerçekleşir:
- 1. Dönem (Ocak, Şubat, Mart): Beyan 14 Mayıs akşamına kadar yapılmalı, ödeme ise 17 Mayıs akşamına kadar yapılmalıdır.
- 2. Dönem (Nisan, Mayıs, Haziran): Beyan 14 Ağustos akşamına kadar yapılmalı, ödeme ise 17 Ağustos akşamına kadar yapılmalıdır.
- 3. Dönem (Temmuz, Ağustos, Eylül): Beyan 14 Kasım akşamına kadar yapılmalı, ödeme ise 17 Kasım akşamına kadar yapılmalıdır.
- 4. Dönem (Ekim, Kasım, Aralık): Beyan 14 Şubat akşamına kadar yapılmalı, ödeme ise 17 Şubat akşamına kadar yapılmalıdır.
Geçici verginin ödenmemesi ve yaşanacaklar
Vergi mükelleflerinin yıllık beyannamede hesaplanan gelir veya kurumlar vergisinden, ilgili hesap döneminde ödenen Geçici Vergi tutarı mahsup edilir. Ancak bu mahsup işlemi için ilgili hesap dönemindeki Geçici Vergi’nin ödenmiş olması gerekmektedir. Tahakkuk ettirilmiş ancak ödenmemiş Geçici Vergi’nin mahsup edilmesi mümkün değildir. Eğer bir hesaplama döneminde vergi ödenmemişse, bu döneme ait vergi yıllık Gelir Vergisi’nden düşülmez ve yasal faiziyle birlikte tahsil edilir. Geçmiş dönemlere ait Geçici Vergi tutarlarının yüzde 10’u aşan eksik beyan edilmişse, bu eksiklik için vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi uygulanır. yüzde 10’luk yanılma payı, beyan edilmesi gereken Geçici Vergi matrahı üzerinden hesaplanmalıdır. Tahakkuk ettirilmiş ancak ödenmemiş Geçici Vergi tutarları, mahsup imkânı olmadığı için terkin edilir. Bu terkin edilen tutarlar için, vade tarihinden itibaren yıllık beyannamenin verilmesi gereken kanuni sürenin başlangıç tarihine kadar gecikme zammı uygulanır.
Geçici vergi nasıl hesaplanır?
Geçici vergi hesaplanırken gelir vergisi mükellefleri için geçici vergi, ilgili hesap döneminin üçer aylık kazançlarına gelir vergisi tarifesinin ilk diliminde yer alan %15 oranı uygulanarak hesaplanır. Örneğin, bir gelir vergisi mükellefi için cari dönemin ilk üç aylık kazancı belirlendikten sonra bu kazanca yüzde 15 oranı uygulanarak geçici vergi hesaplanır. Kurumlar vergisi mükellefleri için ise geçici vergi oranı, safi kurum kazancı üzerinden yüzde 20 olarak belirlenmiştir. Kurumlar vergisi mükellefleri, cari dönemin ilk üç aylık kazancını yüzde 20 oranı ile çarparak geçici vergi tutarını hesaplarlar. Geçici vergi hesaplama sürecinde, varsa aynı hesap dönemiyle ilgili olarak daha önce ödenmiş geçici vergi veya tevkifat yoluyla ödenmiş vergiler mahsup edilir. Bu mahsup işleminden sonra kalan tutar, ödenmesi gereken geçici vergi olarak beyan edilir ve ödenir. Bu şekilde, gelir vergisi mükellefleri için yüzde 15 oranıyla, kurumlar vergisi mükellefleri için ise yüzde 20 oranıyla üç aylık kazançlar üzerinden geçici vergi hesaplanmış olur.