İran, sadece Orta Doğu'nun değil, dünya siyasetinin de merkezinde yer alıyor. Son yaşanan helikopter kazası dünya gündemine bomba gibi düşerken, İran dini lideri Ali Hamaney, bu karmaşık siyasi manzarada önemli bir isim olarak öne çıkıyor. Peki, Ali Hamaney kimdir? Görev ve yetkileri nelerdir? İran'ın dini lideri, sadece dini meselelerle mi ilgilenir, yoksa siyasi sahnede de etkili bir rol mü oynar? Bu yazıda, Ali Hamaney'in hayatını, görevlerini ve etkilerini inceleyerek bu soruların cevaplarını arayacağız. İran'ın siyasi ve dini liderinin perde arkasındaki gücünü keşfetmeye hazır mısınız?
Ali Hamaney kimdir?
İran Yüce Lideri olarak da bilinir ve resmi adı Yüce Rehberlik Makamı'dır. Bu makam, İran'ın en üst siyasi ve dini otoritesidir. Silahlı kuvvetler, yargı sistemi, devlet televizyonu ve diğer kritik devlet kurumları doğrudan Yüce Lider'in kontrolü altındadır. Yüce Lider, Uzmanlar Meclisi tarafından seçilir ve teorik olarak denetlenir, ancak bu denetim bugüne kadar gerçekleşmemiştir.
Mevcut Yüce Lider Ali Hamaney, ekonomi, çevre, dış politika, eğitim ve ulusal planlama gibi konularda nihai kararlar vermekte ve kararnameler yayınlamaktadır. Ayrıca, İran'daki seçimlerin şeffaflığı konusunda son sözü söylemekte ve cumhurbaşkanlığı kabinesinin bazı atamalarını iptal edebilmektedir. Hamaney, Savunma, İstihbarat, Dışişleri Bakanlıkları ve Bilim Bakanlığı gibi kilit bakanlıkların liderlerini doğrudan atar.
İran Dışişleri Bakanlığı, yalnızca protokol ve törenle sınırlı görevler yaparken, İran’ın bölgesel politikaları doğrudan dini liderlik tarafından belirlenir. Örneğin, Arap ülkelerine atanan büyükelçiler, dini lidere rapor veren Kudüs Kolordusu tarafından seçilir. İran Anayasası'na göre, yasama, yürütme ve yargı organları dini liderin gözetimi altında çalışır. Dini lider, İran Cumhurbaşkanından daha güçlü olup, orduda, sivil hükümette ve yargıda birçok önemli atama yapar. 1989’da yapılan anayasa değişikliği ile, dini liderin Şiilikte en yüksek rütbeli din adamı olma zorunluluğu kaldırılarak, İslami bilgin olmasının yeterli olduğu belirtildi.
Görev ve Yetkileri
İran Yüce Lideri, Uzmanlar Meclisi tarafından seçilir ve aşağıdaki pozisyonlar üzerinde yetki sahibidir:
- Cumhurbaşkanını onaylar ve Parlamentonun üçte iki çoğunluğu ile görevden alabilir.
- Yargı Erki Başkanını 8 yıllık bir dönem için atar.
- Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi üyelerini 5 yıllık bir süre için atar.
- Kültür Devrimi Yüksek Konseyi üyelerini atar.
- Anayasa Koruma Konseyi üyelerinin yarısını Uzmanlar Meclisi üyeleri arasından seçer, diğer yarısı ise İran Yargı Erki Başkanı tarafından aday gösterilir ve parlamento tarafından seçilir.
- Savunma, İstihbarat, Dışişleri ve Bilim Bakanlarının atanmasını onaylar.
- Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi'ne iki temsilci atar.
- İran Radyo Televizyon Kurumu başkanını 8 yıllık bir dönem için atar.
- Her eyaletin başkenti için Cuma namazı imamlarını atar.
- İran Silahlı Kuvvetleri ve İran Devrim Muhafızları Ordusu komutanlarını ve birimlerinin liderlerini atar.
- İran İslam Cumhuriyeti'nin genel politikalarını Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi ile görüştükten sonra belirler.
- Genel politikalara uygun olarak sistemlerin yürütülmesini denetler.
- Ulusal referandumlar için kararnameler çıkarır.
Silahlı kuvvetlerin başkomutanı olarak:
- Savaş ve barış ilan eder.
- Silahlı kuvvetleri seferber eder.
- Silahlı kuvvetlerin yapısındaki farklılıklardan kaynaklanan sorunları çözer
