İnternet forumlarında ve sosyal medyada son günlerde en çok konuşulan konulardan biri de Kalaşlar. "Kalaşlar kimdir?" ve "Kalaşlar hangi dine mensup?" soruları, kullanıcıların merak ettiği başlıca konular arasında yer alıyor. Pakistan'ın kuzeybatısında, Himalayaların eteklerinde yaşayan Kalaşlar, renkli giysileri, kendine özgü gelenekleri ve pagan inançlarıyla tanınıyor. Bu ilginç halkın dini ve kültürel yapısı, birçok insanın dikkatini çekiyor ve araştırma konusu oluyor. İşte Kalaşlar hakkında bilinmesi gerekenler.
Kalaşlar kimdir?
Kalaşlar, Afganistan'ın eski adıyla Kafiristan (günümüzde Nuristan) bölgesinde ve Pakistan'ın Hayber-Pahtunhva eyaletinin deniz seviyesinden 3000 metre yükseklikteki Hindukuş Dağları'nda yaşayan, Hint-Aryan kökenli, kendilerine özgü inançları ve yaşam tarzları olan benzersiz bir halktır.
Kalaşların komşusu olan Afganistan'ın Nuristan (eski adıyla Kafiristan) bölgesinde yaşayan Nuristaniler, bir zamanlar Kalaşlarla aynı dini uygulamalara sahipti. 19. yüzyılda Nuristan'ın İslam'a geçişine rağmen, bazı kanıtlar insanların eski geleneklerini uygulamaya devam ettiğini gösterir. Zaman içinde, Nuristan'ın nüfusu azalmış ve çevreden bu bölgeye diğer Afgan halklarının göçü olmuştur. Bu süreçte kalan yerliler gelen göçmenlerle kaynaşmıştır. Ancak Kalaşlar, kendilerine özgü kültürel geleneklerini korumuşlardır.
Dilbilimci Richard Strand'a göre, Kalaş adı belirsiz bir zamanda Chitral halkı tarafından kabul görüp yayılmıştır.
Kalaşların kültürü, çevrelerindeki diğer etnik gruplardan tamamen farklı ve eşsizdir. Çoktanrılı bir inanca sahip olan Kalaşlar, doğanın günlük yaşamlarında büyük bir manevi öneme sahip olduğuna inanırlar. Dini geleneklerinin bir parçası olarak, üç vadinin bol kaynaklarına şükretmek amacıyla kurbanlar sunar ve festivaller düzenlerler. Kalaş Deş (üç Kalaş vadisi), Rumbur ve Brumbret vadisi ile daha geleneksel olan Birir vadisi olmak üzere iki ayrı kültür alanından oluşur. Kalaş mitolojisi ve folkloru antik Yunan ile ilişkilendirilse de, gelenekleri Hint-İran (Veda ve ön-Zerdüşt) kültürleriyle daha fazla benzerlik gösterir. Bu, Helen-Hint-İran karma kültürü olarak açıklanabilir. Bir görüşe göre, Kalaşlar Büyük İskender'in askerlerinin torunlarıdır; ancak bu iddiayı doğrulamak için kapsamlı genetik testler yapılmamıştır. Kalaşlar, kendilerine özgü kültürleri ve antik Persleri hatırlatmaları nedeniyle antropologların ilgisini çekmektedir.
Kalaş dili, Hint-Avrupa dil ailesinin Hint-Aryan grubuna ait bir dildir. Chitral alt grubunun Kowar dili dışındaki tek üyesidir. Norveçli dilbilimci Georg Morgenstierne, Kalaş dilinin bağımsız bir dil değil, Kowar dilinin bir lehçesi olduğunu ileri sürmektedir.
Kalaş kadınları, renkli başlıklar ve işlemeli siyah uzun elbiseler giyerler. Kalaşların etnik özelliklerinin tanımlanması konusunda bazı tartışmalar vardır. 20. yüzyıldan önce, gayri-Müslim azınlıkların sayısında azalma görülmüştür. Kalaş lider Saifulla Jan, "Herhangi bir Kalaş İslam'a geçerse, güçlü kimliğimizi korumak adına aramızdan ayrılmalıdır." demiştir. Buna karşın, İslam'a geçen yaklaşık üç bin Kalaş, köylerinde kendi dilini ve antik kültürünü birçok açıdan korumaktadır. Günümüzde, Müslüman olan nüfus, toplam Kalaş nüfusunun yarısından fazlasını oluşturmaktadır.
Kalaş kadınlar, genellikle deniz kabukları ile süslenmiş uzun siyah elbiseler giyerler ve bu nedenle bölgede "Kara kafir" olarak bilinirler. Erkekler ise Pakistan şalvarını benimsemişlerdir. Çocuklar, dört yaşından itibaren yetişkin giyim tarzının küçük versiyonlarını giymeye başlarlar.
Çevredeki Pakistan kültürünün aksine, Kalaş toplumunda erkek ve kadın ilişkilerinde katı kurallar yoktur. Ancak adet gören kız ve kadınlar, "başaleni" adı verilen köy içindeki özel binalarda kalırlar. Doğum sırasında da başaleni'de kalan kadın, saflık ritüeli ile tekrar kocasının yanına döner.
Kalaşlar hangi dine mensup?
Kalaşlar, kendilerine özgü çoktanrılı bir dine mensuptur. Bu din, doğaya ve çeşitli tanrılara tapınmayı içeren, yerel geleneklere ve ritüellere dayalı bir inanç sistemidir. Kalaş dini, doğa ve mevsimlerle yakından ilişkilidir ve birçok festival, kurban töreni ve ritüel içerir. Kalaşların dini, çevrelerindeki Müslüman toplumlardan tamamen farklı olup, onların kültürel kimliklerinin önemli bir parçasını oluşturur.