Konya, son yıllarda artan obruk oluşumlarıyla gündemde. Kentteki bu dev obrukların nedeni merak konusu oldu. Jeologlar ve uzmanlar, bu doğal fenomenin arkasındaki gizemi çözmeye çalışıyor. Obrukların oluşum sebepleri ve etkileri üzerine yapılan araştırmalar, bölgedeki jeolojik yapı ve su kaynaklarıyla ilgili önemli ipuçları sunuyor. Peki Konya'da neden obruk oluşuyor? Konya’da oluşan dev obrukların sebebi ne? İşte detaylar...
Konya'da neden obruk oluşuyor?
Karstik alanlarda obrukların oluşması için sadece karstik özelliklerin yanı sıra belirli şartlar da gereklidir. Örneğin, farklı yeraltı su seviyelerine sahip iki havza olmalıdır ve bu havzaları birbirinden ayıran yükseklik farklılığı gibi bir eşik bulunmalıdır. Havzaların yeraltı suları bu eşiğin altından akmalıdır. Konya'nın Tuz Gölü havzası ile Konya Ovası arasındaki Obruk Platosu, bu tür şartların bir araya geldiği bir bölgedir. Özellikle, Konya Ovası'ndan Tuz Gölü havzasına doğru yeraltı suyunun akışı, eşiklerin oluşturduğu akıntılar ve yerel fay hatlarının etkisiyle Obruk Platosu'nda obruk oluşumunu tetikler.
Türkiye'nin önemli su kaynaklarından biri olan Konya Havzası'nda 20'den fazla obruk bulunmaktadır. Bu obrukların en bilinenlerinden biri, genişliği 300 metre olan ve 145 metre derinliğe sahip olan Kızören Obruğu'dur. Bu obruğa adını veren Obruk kasabası da bölgedeki önemli yerleşim yerlerinden biridir. Obruklar, yazın ilerleyen aylarında renk değişimi geçirerek çivit mavisi ve berrak bir görünüm alır, bu da onları görsel açıdan çekici kılar. Diğer önemli obruklar arasında Meyil, Çıralı, Gökhöyük Obruk, Kuru Obruk ve Kangallı Obruğu bulunmaktadır.
Obruklar sadece Konya'da değil, Antalya'nın Çimiköy Platosu gibi diğer bölgelerinde de yaygın olarak bulunmaktadır. Çimiköy Platosu'nda 22 obruk belirlenmiştir, bunlardan bazıları Mucur Obruğu, Cennet ve Cehennem Obrukları gibi bilinir. Bu obrukların derinlikleri ve genişlikleri birkaç metreden yüzlerce metreye kadar değişebilir ve genellikle içleri suyla doludur.
Meyil Obruk Gölü'nün şaşırtan pembe rengi! Meyil Obruk Gölü neden pembe renktedir?
Bazıları su altı dalışları için uygun olan temiz ve derin sulara sahiptir.Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF-Türkiye), Konya Kapalı Havzası'nın Akılcı Kullanımına Doğru adlı bir proje üzerinde çalışmaktadır, bu da önemli bir çevre koruma girişimidir.
Konya’da oluşan dev obrukların sebebi ne?
Prof. Dr. Arık, obrukların oluşum sürecine dair önemli açıklamalarda bulundu. Bölgede obruk oluşumuna uygun bir yapı olduğunu belirten Arık, zeminde suyla karışabilen ve eriyebilen bir tabakanın bulunduğunu ve bu durumun küçük boşluklar oluşturduğunu açıkladı. Bu boşlukların zamanla büyüyüp üst tabakayı taşıyamayacak kadar genişlediğini ve bu nedenle üst tabakanın ani bir şekilde çöktüğünü vurguladı. Arık, doğal bir süreç olan obruk oluşumunun engellenemeyeceğini ancak insan etkisiyle tetiklenebileceğini belirtti.
Arık'ın dikkat çektiği noktalardan biri ise düşük yağış seviyelerine rağmen bölgede bol su tüketen bitkilerin yetiştirilmesi oldu. Türkiye genelinde yağış ortalamasının 642 milimetre olduğu halde Karapınar-Tuz Gölü arasında bu rakamın 250 milimetre olduğunu ve su tüketiminin fazla olduğunu belirtti. Son 40 yılda su seviyesinin yaklaşık olarak 50-60 metre azaldığını da kaydetti. Bu durum, geçmişte dağlık bölgelerde gözlemlenen büyük obrukların artık yerleşim alanları ve tarım alanlarını tehdit eder hale gelmesine neden oldu.
Obrukların artış gösterdiği 2000'li yıllardan sonra özellikle 2017 ve 2018 yıllarında 9 ile 11 arasında obruk oluştuğuna dikkat çeken Arık, bu obrukların çaplarının 1 kilometreye ve derinliklerinin 90-100 metreye ulaştığını belirtti. Bu tür büyük çaplı çökmelerin yaylaları da içine alabileceği konusunda uyarılarda bulundu.
Bölgede tarım yapan Yusuf Gültekin, 2012 yılında bir obruk oluştuğunda yayla evinin yakınında meydana geldiğini ve evin bir kısmını içine aldığını söyledi. Benzer şekilde çiftçi Cafer Zengin de bir biçerdöverin obruğa gömüldüğünü ancak şoförün şans eseri kurtulduğunu aktardı.
Obruk neden oluşur? Obruklar tehlikeli mi? Türkiye'deki obruklar nerede?
Konya'daki obruklar ve olası sebepleri üzerine detaylı çalışmalar yapan Prof. Dr. Arık, obruk oluşabilecek alanların önceden belirlenmesi gerektiğini vurgulayarak araştırmalara devam ettiklerini ifade etti.
