Mahsa Amani'nin ölümü, İran'da ve dünya genelinde büyük yankı uyandırmıştı. 2022 yılında polis tarafından gözaltına alınan Amani, gözaltı sürecinde yaşamını yitirdi. Bu trajik ölüm, İran'da büyük protestolara neden oldu ve Mahsa Amani, kadın hakları hareketinin sembol isimlerinden biri haline geldi. Kullanıcılar Mahsa Amani'nin kim olduğunu ve ölümünün ardındaki gerçekleri öğrenmek için sık sık "Mahsa Amani kimdir?" ve "Mahsa Amani neden öldü?" sorgularını yapıyor.
Mahsa Amani kimdir?
Mehsa Jina Amini (21 Eylül 1999 - 16 Eylül 2022), zorunlu başörtüsüne karşı çıktığı için Tahran'da tutuklanan ve ardından polis nezaretinde hayatını kaybeden İranlı bir kadındı. Ölümünün ardından, İran genelinde geniş çaplı protestolar düzenlendi ve dünya genelinde insanlar ve hükümetler büyük tepki gösterdi. Amini'nin ölümü, Kürt kökenli bir aileden gelen ve zorunlu başörtüsü yasalarının yanı sıra kadınlara yönelik diğer ayrımcılık ve baskı biçimlerinin sona erdirilmesini talep eden küresel Kadın, Yaşam, Özgürlük hareketini tetikledi. Bu hareket ve Amini, özgürlük ve insan haklarını savundukları için 2023 yılında Avrupa Parlamentosu tarafından Saharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü'ne layık görüldü.
Anısı
Twitter'da "#مهسا_امینی" ve "#MahsaAmini" hashtag'leri ölümünden sonra 200 milyondan fazla kullanıldı. Londra, Ottawa, Paris ve Viyana gibi şehirlerde onun adını taşıyan meydanlar, sokaklar ve parklar bulunmaktadır.
Mahsa Amani neden öldü?
Tahran'da 13 Eylül'de 'ahlak polisi' olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından gözaltına alındıktan sonra komaya giren ve hastaneye kaldırılan Mahsa Amini, 16 Eylül'de yaşamını yitirdiğinde, bu olay ülkede infiale yol açmıştı.
İran'da 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin "kıyafet kurallarına uymadığı" gerekçesiyle gözaltına alınıp hayatını kaybetmesi üzerine başlayan protestolar devam ediyordu.
İran İletişim Bakanı, ülkede internet erişiminde "güvenlik sebepleri" dolayısıyla sorunlar yaşanabileceğini söylemişti.
Son günlerde ülkenin farklı bölgelerinde gerçekleşen protestolarda en az 3 kişi hayatını kaybetmişti. Protestolarda, "ahlak polisine ölüm", "kadınlar, yaşam, özgürlük" sloganları duyuluyordu. Sokaklarda gerginlik arttıkça kadınlar başörtülerini çıkarmış, bayrak yakmıştı. Polis, protestoculara göz yaşartıcı gaz ile müdahale etmişti.
Ülkede tüm bunlar yaşanırken 13 Eylül günü 22 yaşındaki Mahsa Amini, Tahran'daki metro istasyonunda, kadınların saçlarını ve kollarını tamamen örtmesini gerektiren ahlak yasalarını çiğnemekle suçlanarak tutuklanmıştı. Amini, gözaltına alındıktan sonra komaya girerek hastaneye kaldırılmış ve 16 Eylül'de hayatını kaybetmişti.
İran bu noktaya nasıl geldi?
İran'da yaz aylarından itibaren kadınlar başörtüsü yasağına karşı gelmek için eylemlerde bulunuyorlardı. Ülkede 1979 İslam Devrimi sonrası yürürlüğe giren Şeriat kanunlarına göre tüm kadınların kamusal alanlarda başörtü takması ve uzun, bol kıyafetler giymesi zorunlu hale getirilmişti ve başörtü takmayan kadınlara para ve hapis cezası verilmeye başlanmıştı.
Ancak devrimden yıllar sonra hükümet yetkililerinin bu yasayı uygulamakta zorlandığı ve kadınların giyiminin ülkenin tümünde eşit şekilde denetlenmediği ifade ediliyordu. Kadınlar baskılara karşı gelmek için protestolara başlamış, birçok erkek de kadınlara destek vermişti.