Alım gücünün düştüğü, gerçek enflasyonun yüzde 120’leri bulduğu Türkiye’de, 7 bin 500 TL maaş alan emekli ile 11 bin 402 TL alan asgari ücretli, maaşının neredeyse tamamını kira olarak veriyor. Gıda fiyatlarının önlenemez yükselişi, kahvaltı ve akşam yemeklerinde kullanılan peynir, kıyma gibi ürünlerin görünüş ve tat olarak benzerlerini yapmak için vatandaşı adeta ‘mucit’ yaptı. Evinde bozulan eşyalar içinse tamirci çağırmayı bırakan vatandaş, internetten izlediği videolarla tamiri kendisi yapmaya çalışıyor.
Köfte de sucuk da ‘yalancı’
Milyonlarca kişi tarafından izlenen bu videolarda 1 litre süt, nişasta, tuz, tereyağı ve 250 gram kaşar peynirini kullanarak 1.5 kiloya yakın 'yalancı' kaşar peynirinin yanı sıra kıymasız yalancı köfte ve etsiz yalancı sucuk gibi ürünler gerçeğinin ortalama 5'te 1'i fiyatına yapılıyor.
Çalıştığı için öğle yemeğini dışarıda yemek zorunda kalanlar ise 10 liralık tam simidin yarısını, içinde hiç bir şey bulunmayan boş tost veya gözleme ile karnını doyururken akşam evine tatlı olarak gerçeğinin 6'da 1'i fiyatına satılan içi boş baklavayı götürüyor. Böylece evinde 'yalancı' ürün tüketen çalışan dışarıda da 'boş' yiyerek gününü tamamlıyor.
Evde ‘mazot’ dönemi
Parasızlıktan ‘mucit’ olan vatandaş, litresi 40 liraya yaklaşan mazotu da evinde yapmanın formülünü buldu. Evde etil alkol, kullanılmış yağ ve sodyum hidroksit kullanılarak nasıl mazot yapılacağını anlatan videolar, en çok izlenenler arasında bulunuyor. Ayrıca klima, beyaz eşya, kombi tamirinin yanı sıra elektrik ve sıhhi tesisat sorunları için servis veya ustalara verecek parası olmayanların adresi, bu cihazların tamirine ve bakımına dair videolar oluyor. Örneğin klimanın iç ünitesinin normal hava üflerken dış ünitesinin hiçbir şekilde çalışmaması halinde hangi parçanın değişmesi gerektiğinden kombiye nasıl hava basılacağına ve tesisatın nasıl yenileneceğine kadar her türlü çözüm bu videolarda anlatılıyor.
Zamlar zorluyor
Vatandaş evinde benzer gıda ürünlerini ucuza yapmanın formüllerini araştırırken merdiven altı üretim yapan kimi firmalar da tağşiş veya sağlığa zararlı ürünleri daha ucuza mal edip satıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı 2023’ün ilk 10 ayında yaptıkları denetimler sonucu 159 firmanın taklit veya tağşiş üretim yaptığının tespit edildiğini duyurdu. Aralarında et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, bitkisel yağ, bal, takviye edici gıdalar ile çikolataların yer aldığı ürünlere el konulurken Tüketiciyi Koruma Derneği (TÜKODER) ve Tüketici Dernekleri Federasyonu (TÜDEF) Genel Başkanı Aziz Koçal, sırf ucuza mal etmek için halkın sağlığıyla oynandığını söyledi.
‘Ya gramla ya sahtesi’
Fiyatlar yükseldikçe taklit ve tağşiş ürünlerin de artacağını vurgulayan Koçal, “Vatandaş hayat pahalılığı nedeniyle ya gramla alışverişini yapacak ya da içeriği denetimden uzak ucuz merdiven altı ürünlere yönelecek. Bilmeden bu ürünleri kullanan tüketiciler ise ilerleyen yıllarda belki de önüne geçilemeyen birçok hastalığa maruz kalacak. Çocuklarımızın geleceği açısından en önemli tehlike bu. Bugün ne yazık ki tüketicinin ekonomik hakları değil şirketlerin ekonomik çıkarları korunuyor” dedi. Etkin ve etkili denetimle tüketicilerin sağlıklı, ekonomik ve besin değeri yüksek gıdaya ulaşmasının önünün açılmasını isteyen Koçal, rafların dolu olmasının bir şey ifade etmediğini önemli olanın o raflardaki ürünleri alabilecek gelire ulaşmak olduğunu vurguladı.
‘Açlıktan bayılanlar var’
İşsizlik ve Pahalılıkla Savaş Derneği Başkanı Nesibe Gençer ise ülkemizde 14.8 milyon kişinin yetersiz beslendiğini söyledi. Ailelerin açlık sınırının altında yaşadığını vurgulayan Gençer şunları söyledi: “Hayat pahalılığı gıda fiyatlarındaki artışlar yetersiz ve sağlıksız beslenme, iğneden ipliğe yapılan zamlar ne yazık ki tüm kesimin hayallerinin filizlenip yeşermesini engelliyor. Okula aç giden ve öğle arasında bile parasızlıktan bir gevrek alamayan öğrencilerin derste açlıktan bayılmaya başladığını duyuyoruz. Hayat pahalılığı arttığı sürece insanlar maalesef sahte ürünlere yönelmek zorunda kalacak.”