Geçtiğimiz haftalarda Manisa’ya dünyanın en büyük elektrik araç üreticisi Çinli BYD firmasının 1 milyar dolarlık yatırım yapacağını açıklaması sevinçle karşılanmıştı. Bu örnek yatırımın diğer yabancı yatırımcıların gözünü Ege’ye çevirmesine ve İzmir’deki 4 serbest bölgede yeni yatırımların gelmesine neden olacağı düşünülürken Meclis’e sevk edilen vergi düzenlemesiyle tüm hayaller yıkıldı. Yeni vergi paketinde yer alan düzenlemeye göre sadece bundan sonra serbest bölgelerde yatırım yapacak olanlar değil halen bölgede faaliyet gösteren fabrikalar da Türkiye içine yaptıkları satıştan yüzde 10 kurumlar vergisi ödemek zorunda kalacak; ihracattaki vergi muafiyeti ise devam edecek. Düzenlemenin yasalaşması halinde serbest bölgeye gelip üretim yapan ve bunun 500 milyon TL’lik kısmını yurt içindeki müşterilerine satan bir firma 50 milyon TL vergi ödeyecek.
“Mevcut da gider”
Yapılan düzenlemenin yasalaşması durumunda serbest bölgelerin cazibesini kaybedeceğini, yeni yatırım gelmesi bir yana içeride çalışan fabrikaların bile başka ülkelere taşınabileceğini söyleyen iş dünyası ise bu düzenlemenin geri çekilmesinden yana. Dereyi geçerken at değiştirilmeyeceğini söyleyen ESBAŞ ve BASBAŞ CEO’su Faruk Güler, bu düzenlemenin kamu gelirini artırmayacağı gibi, yabancı yatırımcılarda da büyük tedirginlik yarattığını söyledi. “Mevcut yabancı sermaye gider, yenileri de gelmez” diyen Başkan Güler, “Özellikle yabancı sermayeli şirketler mevcut yatırım kararlarını gözden geçirecektir. Yabancı sermayeye bu kadar ihtiyaç duyulan bir dönemde, yabancı sermayeyi kaçıracak yönde adım atılmasına anlam veremiyoruz” diye konuştu. Birçok şirketin, “Burada artık kalınmaz” şeklinde kendilerine görüş bildirdiğini ifade eden Faruk Güler, “Güven ruh gibidir, çıktığı bedene bir daha dönmez. Mevzuat sürekli değişiyor. Devlet bir kere bu yatırımlar yapılırken taahhüt vermiş, şimdi bunu yerine getirmiyor. Türkiye’nin ortalama ihracat değeri kilogram başına 1 dolar ama bu rakam serbest bölgelerde 8 dolar 77 cent. Bunu sağlayan şirketlerin bölgeden ayrılması halinde bu rakamı sağlayan katma değer de yok olacak” dedi.
“Umarım terk etmezler”
Menemen’de faaliyet gösteren İZBAŞ Serbest Bölgesi’nin Başkanı Eyüp Sevimli ise başta yabancı yatırımcılar olmak üzere serbest bölgelerdeki birçok firmanın kendisine ulaşarak bu konu hakkındaki endişelerini aktardığını belirtti. Sevimli, “Birçok yatırımcı yana yakıla bizleri arayıp konunun detaylarını öğrenmeye çalışıyor. Yatırımcıyla ilgili olabilecek herhangi bir olumsuzluk serbest bölgelerin bütün gidişatını olumsuz etkileyebilir. İhracat kalitesinden tutun yatırım kalitesi ve ürün kalitesine ve teknolojik yatırımlara kadar yatırım iklimi tamamen bozulabilir” ifadelerini kullandı. Serbest bölgelerin milyarlarca dolarlık yatırım büyüklüğüne ve on binlerce istihdama sahip olduğunun altını çizen Sevimli şunları söyledi: “Umarım bu hatadan dönerler. Firmalar da serbest bölgeleri terk etmek zorunda kalmaz. Devletin buradan elde edeceği kazanç olmaz ama kaybedeceğini telaffuz bile etmek istemiyorum. Bir de güven kaybı yaşayacağız. Yabancı gelmek için 2 kere değil 4-5 kere düşünür. Yatırımcı iştahını kaybetmemek için. Yoksa Türkiye'ye çıkacak mallara vergi vermek bilmem ne yapmak filan o kadar da çok herkesi de ilgilendiren bir konu değil. Şeyin içerisinde yatırımcıların içerisinde de. Serbest bölgelerin kurallarının değiştiriliyor olması çok önemli. Maalesef attığımız taş ürküttüğümüz kurbağaya değmeyecek.”
4 bölgeye 8 milyon metrekare
Türkiye genelindeki 20 serbest bölgenin 4’ü İzmir’de bulunuyor. Kentteki en büyük serbest bölge ise ESBAŞ. Toplam 2.5 milyon metrekare büyüklüğe sahip olan bölge, dünyanın önde gelen fabrikalarının da olduğu 200’den fazla firmaya ev sahipliği yapıyor. Yıllık ihracatı ise 5 milyar doları geçiyor. Menemen’deki İzmir Serbest Bölgesi (İZBAŞ) ise 1.6 milyon metrekare büyüklüğe sahip olup 200’den fazla firmaya ve yıllık ortalama 1.3 milyar dolarlık ihracata sahip. Bergama’da ESBAŞ tarafından hayata geçirilen BASBAŞ ise 2.5 milyon metrekare büyüklüğe sahip. Yeni açıldığı için toplam 200 fabrikalık alanda şimdilik 5 firma faaliyet gösteriyor. Menemen Serbest Bölgesi’nin onayı ise geçtiğimiz aylarda verilirken toplam 1.5 milyon metrekare büyüklüğe sahip bölgede henüz fabrika bulunmuyor.
