Diyarbakır’ın merkez Sur ilçesindeki höyük, Hurri-Mitanniler, Urartular, Asurlular, Medler, Persler, Büyük Tigran Krallığı, Romalılar, Sasaniler, Bizanslılar, Emeviler, Abbasiler, Mervaniler, Selçuklular, Artuklular, Eyyubiler, Akkoyunlular, Safeviler ve Osmanlılar gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. 2018 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izniyle, Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İrfan Yıldız başkanlığında başlatılan kazı çalışmaları devam etmektedir.
Bugüne kadar, yaklaşık 1800 yıllık su kanalları ve kalorifer sistemi, yaklaşık 1700 yıllık mezar odaları, 1. Dünya Savaşı’ndan kalma 782 el bombası ve 800 yıllık mermer parçaları gibi önemli kalıntılar ortaya çıkarılmıştır. Bu yıl, Artuklu Sarayı’nın kabul salonunda çalışmalar yürütülmektedir.
Geçmişte yapılan kazılarda üç farklı katmanda yangın izine rastlanmış, bu izlerin numuneleri TÜBİTAK’a gönderilerek analiz edilmiştir. Analiz sonuçları, Amida Höyük’ün milattan önce 7 bin ile 5 bin yılları arasında üç kez yakıldığını kesinleştirmiştir.
Kazı Heyeti Başkanı Prof. Dr. İrfan Yıldız, kazı çalışmalarının hava sıcaklığına rağmen kesintisiz devam ettiğini belirterek, Artuklu Sarayı’nın kalıntılarını ortaya çıkarmaya çalıştıklarını ifade etti. Yıldız, Amida Höyük’ün bölgenin hem beyni hem kalbi konumunda olduğunu ve yüzyıllarca bölgeye başkentlik yaptığını vurguladı.
Yıldız, “Amida Höyük’teki yangın izlerinin analizi sonucunda, milattan önce 7 bin ila 5 bin yılları arasında şehrin üç kez yakıldığını ve içerisindeki her şeyle beraber yok edildiğini net bir şekilde belgelemiş olduk” dedi. Ayrıca, kazıların sürprizlerle dolu olduğunu ve alt tabakalarda eski yerleşim izlerine rastlamayı beklediklerini ifade etti.
Kazı çalışmaları tamamlandığında, Amida Höyük’ün Diyarbakır’ın turizmine büyük katkı sağlayacağı belirtiliyor. 2021 yılında yapılan açıklamada, yangın izlerinin Geç Neolitik ve Kalkolitik döneme ait olduğu ve şehrin milattan önce 6500-5500 yılları arasında üç kez yandığı tahmin edilmişti.