Ne içindeyim “huzurun”, ne de büsbütün dışında…
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın ilk romanı olan Huzur, 1948 yılında Cumhuriyet Gazetesinde tefrika edilmiş olup hemen ertesi yıl yayınlanmıştır. Yazar Mehmet Kaplan bu eser için ön sözünde eserin zor anlaşılır bir yapısı oluğunu ama her sayfasının dolu dolu olduğunu belirtir.
Ben de romanı okurken dönem dönem dikkatimi toplamakta zorlansam da kitap bittiğinde büyük bir işi başarmış olmanın verdiği kıvanç duygusu ile doldum.
Eser 4 bölümden oluşmaktadır. Her bölüm farklı kişileri anlatsa da bölümler tamamen birbiriyle bağlantılı şekilde ilerlemektedir. İlk bölümde İhsan, ikinci bölümde Nuran, üçüncü bölümde Suat ve dördüncü bölümde Mümtaz anlatılır. Berna Moran’a göre İhsan sıkıntıyı, Nuran neşeyi, Suat melankoliği, Mümtaz ise daha çok sıkıntıyı temsil etmektedir.
Romanda asıl karakterimiz Mümtaz ve vuslata eremediği aşkı Nuran’dır. Her ne kadar olaylar Mümtaz ve Nuran'ın çevresinde geçiyor olsa da Ahmet Hamdi Tanpınar aslında bir İstanbul hikayesi; bir Türkiye gerçeği kaleme almıştır. Öyle bir eser tahayyül edin ki ana karakterler bu eserin ana konusu olmasın ki Ahmet Hamdi Tanpınar bunu başarmıştır.
Kahramanlarımız sıradan halktan değildir. Bilgili ve kültürlü kişilerdir. Roman boyunca okuduğumuz tartışmalar bu nedenle kuşak çatışmasından değil, dünya görüşü ayrılığından kaynaklanır. Bahsedilen kişilerin tamamı dönemin bunalımını derinden hisseder ve bu durum okuyucuya hissettirilir. Tanpınar, "Huzur" romanında yer alan Mümtaz ve İhsan karakterleriyle Türk aydınlarının durumunu anlatmaya çalışmıştır. Özellikle eski – yeni karşılaştırması dikkatle okunmalıdır.
Eserde resim, müzik, Boğaziçi, İstanbul, aşk, dostluk, akrabalık ve yakın tarih ele alınmıştır. Tanpınar, Osmanlı'dan Cumhuriyete geçiş sürecini yaşamış ve eserinde de bu geçişin sancılarını yansıtmıştır. Eserin dilinin ağır ve ağdalı olmasının, cümlelerinin uzun ve karmaşık olmasının sebeplerinden birisi de hocası Yahya Kemal'den çok fazla etkilenmiş olmasıdır. İhsan’ın Yahya Kemal; Mümtaz’ın da yazarın kendisi olduğu düşünülmektedir.
Huzur romanındaki öyküleyici ve betimleyici anlatım eserin geneline hakimdir. Olaylar Mümtaz’ın ağzından ve onun duygu süzgecinden geçtiği şekilde okuyucuya anlatılır. Yazar Türk edebiyatında o dönem için yeni bir teknik olan Bilinç Akışı yöntemini kullanarak zor bir yolu tercih etmiştir. Bilinç Akışı karakterin düşünme eylemini olduğu gibi aktarmaya çalışan bir tekniktir. Bu tekniğin üstadı Ulysses romanı ile James Joyce’tur. Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar’ı da Türk Edebiyatında bu konuda en üst sırada yer alır. Bu bir okuma tavsiyesidir.
Huzur romanında aslında iç içe geçmiş zaman dilimleri bulunmaktadır. Roman bir günlük bir zaman dilimini ele alsa da geriye dönüşlerle beraber bir yıla yayılan olaylardan bahseder. Olaylar herhangi bir coşku veya heyecan olmaksızın yoğun duygular eşliğinde okuyucuya aktarıldığı için sürükleyici bir eser değildir. Karmaşık aşk ve musiki tasvirleri dikkati toplamayı kısmen zorlaştırsa da Raskolnikov vari derinlemesine duygu ve düşünce aktarımı ile başarılı bir eserdir.
Romanın ismi her ne kadar "Huzur" olsa da romanda hakim olan asıl duygular tedirginlik, huzursuzluk, korku, karamsarlık, bunalımlar, melankoli ve kalp kırıklığıdır. Bu hissiyatlar romanda iç monolog ve tasvirlerle yansıtılmıştır. Berna Moran Huzur’un ana fikrini şu şekilde ortaya koyar:
“Huzur'daki ana fikri kısaca ortaya koymak istersek, birtakım değerler arasındaki çatışmayı sergilemek ve bu çatışmanın yarattığı bunalımı Mümtaz'ın kişiliğinde dile getirmektir diyebiliriz. Yani, estetik değerlerle sosyopolitik değerlerin, ya da romandaki somutlaşmış şekliyle, Mümtazın kişisel mutluluğu ile toplumsal sorumluluğunun çatışması.”
Kendisi de başarılı bir şair olan Tanpınar eserinde birçok şarkı ve şiire de yer vermiştir. Esprili anlatımları okuyucuyu gülümsettiği gibi bugünün de derdi olan bazı konular ile bizleri hüzünlendirir.
Sonuç olarak eseri pek beğendim, puanım 8..
Huzur’da geçen mekanları gösteren harita ile yine eserde bahsedilen şarkıların listesini aşağıda bulabilirsiniz.
Huzur’un İstanbul’u
Tanpınar’ın Huzur’unda
https://www.trtdinle.com/playlist/tanpinarin-huzurunda-11745251
Kalın sağlıcakla.
